Εθνογραφία: Διαμορφώνοντας το σύγχρονο πεδίο

Παρότι έχουν περάσει δεκαετίες από την περιόδο της "κρίσης" και της "αναστοχαστικής κριτικής" στην ανθρωπολογία (μέσα της δεκαετίας του 1980), η ανθρωπολογία ως επιστήμη δυσκολεύεται να βρει μια δημόσια εικόνα της εθνογραφίας τόσο "σαγηνευτική" όσο η φίγουρα του μαλινοφσκικού ταξιδιώτη-εξερευνητή του "Τρίτου Κόσμου". Μια συνηθισμένη διέξοδος στα χρόνια μετά την κρίση είναι η αντικατάσταση της φυσικής γεωγραφίας της ετερότητας με την "κοινωνική γεωγραφία" της ετερότητας (μετανάστες, φτωχοί, στιγματισμένες κοινωνικές ομάδες στη θέση των ιθαγενών), η οποία μετέτρεψε την ανθρωπολογία σε μια επιστήμη του "περιθωρίου". Η "λύση" αυτή, ωστόσο, δεν αναποκρίνεται στις προσδοκίες της αναστοχαστικής κριτικής για μια πιο ριζική αναμόρφωση της εθνογραφικής ατζέντας. 

Από την άλλη, τις τελευταίες δεκαετίες, η εθνογραφία ως μέθοδος γνωρίζει μεγάλη ζήτηση έξω από το πλαίσιο της ακαδημαϊκής εθνογραφίας (στην εκπαίδευση, στον στρατό, στις επιχειρήσεις, στην τέχνη, στον ακτιβισμό), κάποτε με τρόπο αντίθετο με την ανθρωπολογική δεοντολογία, κάποτε με τρόπο που ανοίγει την ανθρωπολογία στην κοινωνία και σε νέες μορφές δημιουργικότητας. Επιπλέον, κάποιοι βλέπουν την εθνογραφία ως ένα καταφύγιο αναφορικά με τη νέα γραφειοκρατία του νεοφιλελεύθερου πανεπιστημίου (και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής κοινωνίας γενικότερα). 

Η ενότητα αυτή (που συμπεριλαμβάνει μια σύντομη ιστορική αναδρομή σε κύρια ζήτηματα της εθνογραφίας) θέτει τα βασικά ερωτήματα του μαθήματος: Τι αποτελεί (ή τι θα μπορούσε να αποτελέσει) το ιδιαίτερο στίγμα της εθνογραφικής μεθόδου στη σημερινή ιστορική και κοινωνική συνθήκη; 

Λέξεις-κλειδιά: Εθνογραφία, ιστορία της ανθρωπολογίας, αναστοχαστική ανθρωπολογία, ετερότητα

Εισήγηση: Πηνελόπη Παπαηλία

Ethnography Today

Even though decades have passed since the «crisis» in anthropology and the so-called “reflexive turn” (middle of 1980s), anthropology as a discipline has found it difficult to find a replacement for the “captivating” figure of the Malinowskian-traveler-explorer of the “Third World.” In the years following the “crisis,” one common strategy was to substitute the physical geography of difference with a “social geography” of difference, by focusing on immigrants, poor people and stigmatized groups in place of the “natives,” thus transforming anthropology into a discipline of the “margins.” This “solution,” however, did not address the fundamental demands of reflexive critique for a radical reformulation of the ethnographic agenda.

On the other hand, in the last decades, ethnography as a method has come into great demand outside of academic ethnography (in education, the army, companies, art, activism), sometimes in ways that are antithetical to anthropological ethics, but sometimes in ways that open anthropology to the broader public and to new forms of creative production and engagement. Additionally, some outside observers have looked to ethnography as a kind of oasis from the bureaucracy of the neoliberal university (and neoliberal politics more generally).

This section (which includes a brief historical overview of key issues in ethngraphy) introduces the basic question that frames the course: What is –and what could be – the distinctive contribution of the ethnographic method in the contemporary historical and social conjuncture?

Keywords: ethnography, history of anthropology, reflexivity in anthropology, difference.

Lecture: Penelope Papailias