Βυζαντινή κεραμική (4ος - 14ος αι.)

Η σειρά των συναντήσεων αυτού του μαθήματος ειδίκευσης περιλαμβάνει θεωρητική και πρακτική μελέτη της κεραμικής της Ύστερης Αρχαιότητας και του Βυζαντίου, συγκεκριμένα από τον 4ο έως τον 14ο αιώνα. Στο θεωρητικό μέρος θα επιτευχθεί η μελέτη της κατασκευής, των ειδών, των χρήσεων και της διακίνησης της κεραμικής παραγωγής στην αυτοκρατορία. Στο πρακτικό μέρος θα καταγραφούν σε δελτία τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά κεραμικά (όστρακα αγγείων και θραύσματα κεραμικών προϊόντων) της Διδακτικής Συλλογής του Τμήματος.

Η ειδική βιβλιογραφία για το μάθημα υπάρχει σε ειδικό αρχείο στα Έγγραφα.

Προτεινόμενα συγγράμματα:

1. Πετρίδης Π. (2013) Πρωτοβυζαντινή κεραμική του Ελλαδικού χώρου, Αθήνα: Gutenberg

2. Μαυρικίου Φ., Μπακιρτζής Χ., Παπανικόλα-Μπακιρτζή Δ. (1999) Βυζαντινή κεραμική στο Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Μπενάκη

Στόχοι του μαθήματος είναι η το δυνατόν πληρέστερη εποπτεία της κεραμικής παραγωγής της Ύστερης αρχαιότητας και της Βυζαντινής περιόδου. Επιμέρους στόχοι είναι:

1. Η εξοικείωση με τα κεραμικά προϊόντα και η αναγνώριση/ταύτισή τους. Δηλαδή:

α. Η γνώση των τρόπων κατασκευής των αγγείων, η κατανόηση των πηλών μακροσκοπικά, η αναγνώριση των σχημάτων και η περιγραφή του διακόσμου των αγγείων.

β. Η εξοικείωση με τη χρήση της ειδικής (τεχνικής και επαγγελματικής) ορολογίας.

2. Η εξέταση της χρήσης (ή των χρήσεων) των κεραμικών, μέσω της εξοικείωσης με παλαιότερα είδη κεραμικής. Έτσι, θα καταστεί ευκολότερη η σύνδεση των τρόπων κατασκευής και των ειδών της κεραμικής με τις ανάγκες που κάθε φορά ικανοποιούσαν.

3. Η μελέτη της διακίνησης των κεραμικών προϊόντων από τους τόπους κατασκευής τους μέχρι τους τόπους πώλησής τους ή, έστω, έως τους τόπους αποθήκευσης ή κατανάλωσης των περιεχομένων τους. Έτσι, θα αναγνωρίζονται ευκολότερα οι τοπικές παραγωγές και οι εμπορικοί δρόμοι μεταξύ μιας δεδομένης περιοχής και των κέντρων κατασκευής των κεραμικών.

4. Η ικανότητα σύνταξης δελτίων καταγραφής κεραμικής με στοιχειώδη επάρκεια. Έτσι, θα καλύπτονται οι ανάγκες που παρουσιάζει η μελέτη της κεραμικής σε μια ανασκαφή, καθώς και οι ανάγκες καταγραφής και τεκμηρίωσης των ευρημάτων σε αποθήκες των Μουσείων και των Εφορειών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ.

Αναλυτικά οι ενότητες του μαθήματος και οι εργασίες κάθε εβδομάδας υπάρχουν στην Ατζέντα.

Συνοπτικά, κάθε εβδομάδα από την 2η ως και την 8η συνάντηση θα προτείνονται συγκεκριμένες μικρές εργασίες (περιλήψεις άρθρων ή κεφαλαίων βιβλίων, μεταφράσεις λεζαντών φωτογραφιών με κεραμικά από το Μουσείο της Faenza κάλ.), ώστε να καθίσταται δυνατή η παρακολούθηση των πληροφοριών των άρθρων που θα μελετώνται κάθε φορά. Από το 9ο έως και το 11ο μάθημα θα λύνονται οι απορίες και θα δίνονται κατευθύνσεις για τη συγγραφή των τελικών εργασιών, ενώ θα γίνεται στην αίθουσα και η καταγραφή των δελτίων των κεραμικών της Διδακτικής Συλλογής του Τμήματος με τα κατάλληλα βοηθήματα (σχετικά βιβλία, παχύμετρο, Munsell Soil Color Charts).

Οι παρουσιάσεις των εργασιών θα γίνουν στο 12ο και το 13ο μάθημα.

Γενικά, δεν επιτρέπονται πάνω από δύο (2) απουσίες.

Η τελική βαθμολογία προκύπτει από το άθροισμα των βαθμών της τελικής εξαμηνιαίας εργασίας και της παρουσίασής της (60%), των καταγραφών κεραμικών της Διδακτικής Συλλογής (20%) και των εβδομαδιαίων εργασιών (20%).

Δεν υπάρχει καμία προαπαίτηση. Επιθυμητό είναι να υπάρχει επιτυχής παρακολούθηση του μαθήματος της ανασκαφικής ή και μαθημάτων για τη βυζαντινή αρχαιολογία και τέχνη.

Θα προγραμματιστούν: α) εκπαιδευτική επίσκεψη στο παραδοσιακό εργαστήριο κεραμικής του Νίκου Χατζηαντωνίου στη Νέα Ιωνία Βόλου και β) εκπαιδευτική εκδρομή στο Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας στο Άργος (την Πέμπτη και Παρασκευή 22-23 Μαρτίου).