Σπουδές φύλου και λογοτεχνία

• Το μάθημα θα κινείται από το θεωρητικό πλαίσιο των Σπουδών φύλου και της συναφούς θεωρίας της λογοτεχνίας στην κριτική ανάγνωσή και μελέτη λογοτεχνικών και κριτικών κειμένων και αντίστροφα, έτσι ώστε θεωρία και κείμενα να αναπλαισιώνουν και να φωτίζουν το ένα το άλλο.
• Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όσον αφορά τη θεωρία οι διαθέσιμες διαφάνειες καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό την ύλη του μαθήματος, παραπέμποντας και σε περαιτέρω διαθέσιμες σημειώσεις και βιβλιογραφία. Ωστόσο η μελέτη των λογοτεχνικών κειμένων θα γίνεται δια ζώσης μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας και οι διαφάνειες θα εμπεριέχουν μόνο βασικά ερωτήματα και σχεδιαγράμματα των κριτικών αναλύσεων των κειμένων.
• Οι θεωρίες λογοτεχνίας που θα διδαχθούν και θα χρησιμοποιηθούν είναι:
• Οι θεωρητικοί προβληματσμοί για τη λογοτεχνία και τη ιστορία της γυναικείας λογοτεχνίας, της Βιρτζίνια Γουλφ
• Η θεωρία για την ανάπτυξη του ανρωπινου υποκειμένου, της Σιμόν ντε Μπωβουάρ
• Η μαρξιστική φεμινιστική προσέγγιση της λογοτεχνίας
• Η ψυχαναλυτική φεμινιστική προσέγγιση της λογοτεχνίας
• Θα μελετηθεί η επίδραση του γλωσσολογικού δομισμού και του φιλοσοφικού μεταδομισμού στη θεωρία της λογοτεχνίας με έμφαση στη θεωρία για τον λόγο και την εξουσία του Μισέλ Φουκώ και τη θεωρία για το φύλο ως επιτέλεση της Τζούντιθ Μπάτλερ.

Τα λογοτεχνικά και ποιητικά κείμενα που θα χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα είναι:

• Αποσπάσματα από τα μυθιστορήματα του 19^ου αιώνα, Δύσκολα Χρόνια, του Κ. Ντίκενς, Τζέην Ευρ, της Σ. Μπροντέ, Η φόνισσα, του Α. Παπαδιαμάντη.
• Διηγήματα των αρχών του 20^ου αιώνα, «Η κληρονομιά» της Β. Γουλφ και «Πώς είδε τον εαυτό της στα μάτια του» της Ειρήνης της Αθηναίας.
• Λαϊκά παραμύθια
• Ποιητικά κείμενα από το ανθολόγιο (θα συμπεριλαμβάνονται κείμενα των Κ. Μπωντλαίρ, Κ.Π. Καβάφη, Ζ. Καρέλλη, Ε. Μπάρετ Μράουνιγκ, Μ. Πολυδούρη, Α. Σικελιανού, Α. Ριτς, κ.ά.)

Σημείωση: Τα λογοτεχνικά κείμενα της ύλης θα είναι διαθέσιμα σε ηλεκτρονική μορφή (σε περίπτωση που πρόκειται για ξενόγλωσσα κείμενα θα είναι διαθέσιμη η ελληνική μετάφραση).

Με το μάθημα επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των φοιτητριών/φοιτητών σε θέματα φύλου και ανισότητας και η εξοικείωση με την οπτική του φύλου, κατ’ αρχήν στον χώρο των λογοτεχνικών σπουδών αλλά και γενικότερα στον χώρο των τεχνών και άλλων εκδηλώσεων πολιτισμού.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτήτριες/φοιτητές:

(α) θα γνωρίζουν τις βασικές αρχές των φεμινιστικών προσεγγίσεων του φύλου και ειδικότερα τους τρόπους με τους οποίους οι Σπουδές Φύλου αξιοποίησαν τη θεωρία της λογοτεχνίας (μαρξιστική, ψυχαναλυτική και μεταδομισμό),

(β) θα έχουν ευαισθητοποιηθεί σε ζητήματα γλωσσικού σεξισμού και, γενικότερα, στους ιδεολογικούς μηχανισμούς της γλώσσας,

(γ) θα έχουν μελετήσει αρκετά λογοτεχνικά κείμενα και θα έχουν εξοικειωθεί με τις λογοτεχνικές συμβάσεις, τη λειτουργία της λογοτεχνικότητας και της ποιητικής γλώσσας (αφηγηματικές τεχνικές, ρητορική, σχήματατα λόγου, κλπ.), δηλαδή τους τρόπους με τους οποίους παράγεται νόημα από το λογοτεχνικό κείμενο.

Διαλέξεις, συζητήσεις σεμιναριακού τύπου και ασκήσεις κριτικής ανάλυσης λογοτεχνικών και ποιητικών κειμένων.

Η αξιολόγηση του μαθήματος περιλαμβάνει γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου. Υπάρχει η δυνατότητα εκπόνησης γραπτής προαιρετικής εργασίας για βελτίωση βαθμού και η προφορική της παρουσίαση στην τάξη.

• Valerie Bryson, Φεμινιστική πολιτική θεωρία, Μεταίχμιο, Αθήνα 2004
• Μένη Κανατσούλη, Ο ήρωας και η ηρωίδα με τα χίλια πρόσωπα, Εκδόσεις Γκούτεμπεργκ, Αθήνα 2005.
• Αθηνά Αθανασίου (επιμ. εισαγ.) 2006, Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική, Νήσος, Αθήνα.

Δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα για το μάθημα.

1 .Συγγράμματa

Ευγενία Σηφάκη, Σπουδές φύλου και λογοτεχνία, Κάλλιπος, Αθήνα 2015 https://repository.kallipos.gr/handle/11419/5721

Valerie Bryson, Φεμινιστική πολιτική θεωρία, Μεταίχμιο, Αθήνα 2004

Μένη Κανατσούλη, Ο ήρωας και η ηρωίδα με τα χίλια πρόσωπα, Εκδόσεις Γκούτεμπεργκ, Αθήνα 2005.

Αθηνά Αθανασίου (επιμ. εισαγ.) 2006, Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική, Νήσος, Αθήνα.

2. Προαιρετική Βιβλιογραφία

Evans, Mary, 2004 [2003], Φύλο και κοινωνική θεωρία (μτφρ. Α. Κιουπκιολής) Μεταίχμιο, Αθήνα

Eagleton, Mary, Feminist literary theory: a reader / . - 2nd ed., Cambridge : Blackwell, 1994

Butler, Judith (Τζούντιθ Μπάτλερ), Αναταραχή φύλου : Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας, μετάφραση Γιώργος Καράμπελας · επιμέλεια Βενετία Καντσά. - 1η έκδ. - Αθήνα : Αλεξάνδρεια, 2009.

Πολίτη, Τζίνα, «Οι γυναίκες της εργατικής τάξης στα χρόνια της Βιομηχανικής Επανάστασης στην Αγγλία: Πραγματικότητα και Μύθος», στο Β. Δενδρινού (επιμ.), Φεμινιστικές παρεμβάσεις στι σύγχρονες επιστήμες, Εκδόσεις Ε.Κ.Π.Α. 2008.

Κοντογιάννη, Β. (επιμ.), Λόγος γυναικών, Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο

Μπέτελχάιμ, Μπρούνο, Η γοητεία των παραμυθιών, Εκδόσεις Γλάρος.

Elizabeth Marshal, “Stripping for the Wolf: Rethinking Representations of Gender in Children’s Literature” (E. Mάρσαλ, «Στριπτίζ για τον λύκο: Μία επανεξέταση των αναπαραστάσεων του φύλου στην παιδική λογοτεχνία».)

Παπανικολάου, Δημήτρης, «Σαν και μένα καμωμένοι», Ο ομοφυλόφιλος Καβάφης και η ποιητική της σεξουαλικότητας, Εκδόσεις Πατάκης 2014.

Φουκώ, Μισέλ, 1982 [1976], Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η δίψα της γνώσης, (μτφρ. Γκλόρυ Ροζάκη), Αθήνα: Ράππας

3. Πηγές στο Διαδίκτυο

Ηλεκτρονικό λεξικό για θέματα φύλου και ισότητας ΦυλοΠαιδεία: http://www.fylopedia.uoa.gr/

Θεωρητικό και διδακτικό υλικό από το Εργαστήρι των Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου με μεταφράσεις σημαντικών άρθρων και κεφαλαίων από βιβλία. http://www.genderpanteion.gr/gr/didaktiko.php

Κείμενα για τα είδη του φεμινισμού και τη φιλοσοφία τους στην Stanford Encyclopedia of Philosophy: http://plato.stanford.edu/search/searcher.py?query=topics+in+feminism

Ανοικτό ηλεκτρονικό μάθημα της καθηγήτρια Μένης Κανατσούλη, Φύλο και Παιδική Λογοτεχνία, από το Α.Π.Θ.: http://eclass.auth.gr/opencourses/Children's_Literature

4.Πηγές (βιβλία και άλλα έντυπα) στη βιβλιοθήκη του ιδρύματος

Ελλη Αλεξίου : μικρό αφιέρωμα / Βολανάκη Τατιάνα, Αθήνα : Καστανιώτη , 1979

Η γυναίκα / Μάρας Στάθης, Αθήνα : Καστανιώτη , 1990

Μερικές γυναίκες / Βαλαωρίτης Νάνος, Αθήνα : Θεμέλιο , 1982

Τα εγκώμια της μητέρας : ανθολογία και μελέτη / Δικταίος Αρης, Αθήναι : Βασιλόπουλος , 1968

Γυναίκες / Καζαντζάκη Γαλάτεια , Θεσσαλονίκη : Πρόοδος , χ.χ.

Χρωματιστές γυναίκες / Ζιώγας Βασίλης, Αθήνα : Ερμής , 1985. - (Θέατρο , 9)

Ψωμί και τριαντάφυλλα : ιστορικά φεμινιστικά κείμενα για τους μικρούς και μεγάλους αγώνες της γυναίκας / Λώμη Μαρίνα, Αθήνα : Γλάρος , 1983. - (Βιβλία για τη γυναίκα , 7)

Feminist literary theory: a reader / Eagleton Mary. - 2nd ed., Cambridge : Blackwell, 1994

Writing women's literary history / Ezell Margaret J. M., Baltimore ; London : The Johns University Press, c1993

La rire de Colette: essai / Reymond Evelyne, Paris : Librairie A-G. Nizet, 1988

Breaking the angelic image: woman power in Victorian children's fantasy / Honig Edith Lazaros, New York : Greenwood Press, 1988. - (Contributions in Women's Studies , 97)

Rachilde / Dauphine Claude, Paris : Mercure de France, 1991

Rachilde: la jongleuse / Dauphine Claude, Paris : Des Femmes, 1982

Οι γυναίκες της ζωής της : μυθιστόρημα / Διβάνη Λένα . - 11η έκδ., Αθήνα : Καστανιώτη , 1998

Itineraires de l'ecriture au feminin: voyageuses du 19e siecle / Monicat Benedicte, Amsterdam, Atlanta : Rodopi, 1996. - (Faux titre, 107)

Les negresses de Baudelaire / Nnadi Joseph, [s.l.] : Plaines, 1994

Corps infirme, corps infame: la femme dans le roman balzacien / Mehta Brinda J., Birmingham, Alabama : Summa, 1992

La femme demon: figurations de la femme dans la litterature fantastique / Bulver Kathryn, New York ; Washington, D.C. : Lang , c1995. - (Writing about women, 14)

Colette, nouvelles approches critiques: actes du Colloque de Sarrebruck (22-23 Juin 1984) / Bray Bernard, Paris : Librairie A.G. Nizet, 1986

French erotic fiction: Women's desiring writing, 1880-1990 / Hughes Alex Ince Kate, Oxford ; Washington D.C. : Berg, c1996. - (Berg French studies)

The Madwoman in the Attic: the woman writer and the nineteenth-century literary imagination / Gilbert Sandra M. Gubar Susan, New Haven ; London : Yale University Press, 1984

Scenes of reading: transforming Romance in Bronte,Eliot and Woolf / Cervetti Nancy, New York Washington, D.C. : Lang , c1998. - (Writing about women, 24)

The fatal hero: Diana, deity of the moon,as an archetype of the modern hero in english literature / Haroian-Guerin Gil, New York ; Washington, D.C. : Lang , c1996. - (Writing about women, 21)

Laughter,war and feminism: elements of Carnival in three of Jane Austen's novels / Castellanos Gabriela, New York ; Washington D.C. : Lang , c1994. - (Writing about women, 11)

Nathalie Sarraute: metaphor,fairy-tale and the feminine of the text / Phillips John, New York Washington, D.C. : Lang, 1994. - (Writing about women, 13)

Fetichism and fatal woman: genter,power and reflexive discourse / Saladin Linda, New York ; San Francisco : Lang, 1993. - (Writing about women, 4)

Black women wtiting autobiography: a tradition within a tradition / Braxton Joanne M., Philadelphia : Temple University Press, 1989

The rhetoric of Rage: women in Dorothy Parker / Melzer Sοndra, New York ; Washington D.C. : Peter Lang, c1997. - (Writing about women, 22)

The language of Power: women and literature,1945 to the present / Rosenberg Roberta, New York ; Washington, D.C. : Lang, c1996. - (Writing about women, 19)

Sexing the mind: nineteenth-century fictions of hysteria / Ender Evelyne, Ithaca, London : Cornell University Press, 1995

Sapho: les fictions du desir, 1546-1937 / DeJean Joan, Paris : Hachette, 1994. - (Recherches litteraires)

L'heure de Clarice Lispector / Cixous Helene . - 2nd ed., Paris : Des femmes, 1989

Les marginaux: femmes, juifs et homosexuels dans la litterature europeenne / Mayer Hans, [s.l.] : Albin Michel, 1994. - (Bibliotheques 10/18)

Reve de Pierre: la quete de la femme chez Theophile Gautier / David-Weill Natalie, Geneve : Librairie Droz, 1989. - (Histoire des idees et critique litteraire, 274)

The poetics of gender / Miller Nancy K., New York : Columbia University Press, c1986

Απαντα / Πολυδούρη Μαρία Μενδράκος Τάκης . - 2η έκδ., [Αθήνα] : Αστάρτη , 1989

Desire and domestic fiction: a political history of the novel / Armstrong Nancy, New York ; Oxford : Oxford University Press, 1987

A literature of their own: british women novelists from Bronte to Lessing / Showalter Elaine . - expanded ed., Princeton ; New Jersey : Princeton Universtity Press, 1999

The Madwoman in the Attic: the woman writer and the nineteenth-century literary imagination / Gilbert Sandra M. Gubar Susan . - 2nd ed.

No man's land: the place of the woman writer in the twentieth century / Gilbert Sandra M. Gubar Susan, New Haven ; London : Yale University Press, 1988

Η κοινωνική θέση των γυναικών στο έργο του Παπαδιαμάντη / Γκασούκα Μαρία, Αθήνα : Φιλιππότη , 1998. - (Αρχείο Παπαδιαμαντικών Μελετών , 2)

Λεβεντογενιά / Αποστολοπούλου Ναταλία, Αθήνα : Εντός , 1999

Βίαιοι θάνατοι γυναικών στην τραγωδία / Loraux Nicole Ροβάτσου Αγγελική, Αθήνα : Αλεξάνδρεια , 1995. - (Ο Αρχαίος κόσμος )

A critique of postcolonial reason: toward a history of the vanishing present / Spivak Gayatri Chakravorty, Cambridge, Massachusetts ; London, England : Harvard University Press, 1999

Discources of difference: an analysis of women's travel writing and colonialism / Mills Sara, London ; New York : Routledge, c1991

Home and harem: nation, gender, empire, and the cultures of travel / Grewal Inderpal, London : Leicester University Press, 1996

Sexual/textual politics: feminist literary theory / Moi Toril . - 2nd ed., London ; New York : Routledge, c2002. - (New accents)

Woman, native, other: writing postcoloniality and feminism / Trinh Thi Minha-Ha, Bloomington and Indianapolis : Indiana University Press, c1989

Outside in the teaching machine / Spivak Gayatri Chakravorty, New York ; London : Routledge, c1993, New Haven ; London : Yale Nota Bene : Yale University Press, 2000

Reload: rethinking women + cyberculture / Flanagan Mary Booth Austin, Cambridge, Mass. : The MIT Press, c2002

Citizen Bacchae: women's ritual practice in ancient Greece / Goff Barbara E., Berkeley : University of California Press, c2004

Beyond feminist aesthetics: feminist literature and social change / Felski Rita, Cambridge, Mass. : Harvard University Press, c1989

Το λογοτεχνικό έργο των εκπαιδευτικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου και Καλλιρόης Σιγανού-Παρρέν / Πανοδήμου Αθηνά Λαλαγιάννη Βασιλική Παπαρούση Μαρία, Βόλος : [χ.ό.] , 2002

Οι γυναικείες μορφές στο πεζογραφικό έργο του Κ. Χατζόπουλου / Σεφεριάδου Ανθούλα, Ιωάννινα : [χ.ό.] , 1982. - (Ερευνες στη νέα ελληνική φιλολογία , 5)

Mary Wollstonecraft and the feminist imagination / Taylor Barbara, Cambridge, U.K. : Cambridge University Press, 2003. - (Cambridge studies in romanticism, 56)

The Cambridge companion to Mary Wollstonecraft / Johnson Claudia L., Cambridge, UK New York, NY : Cambridge University Press, 2002. - (Cambridge companions to literature)

The gender of modernity / Felski Rita, Cambridge, Mass. ; London : Harvard University Press, c1995

The female body: figures, styles, speculations / Goldstein Laurence, Ann Arbor : The University of Michigan Press, c1991

Women in the early church / Clark Elizabeth A., Collegeville, Minn. : Liturgical, 1990. - (Message of the fathers of the church, 13)

Spoken like a woman: speech and gender in athenian drama / McClure Laura K., Princeton : Princeton University Press, c1999

Women and humor in classical Greece / O'Higgins Laurie, [Cambridge, UK ; New York] : Cambridge University Press, c2003

Η γυναικεία εικαστική και λογοτεχνική παρουσία στα περιοδικά λόγου και τέχνης (1900-1940). : πρακτικά ημερίδας / Ντενίση Σοφία Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Αθήνα : Gutenberg, 2008

Ένα δικό σου δωμάτιο / Woolf Virginia Δαλαμάγκα Μίνα . - [4η έκδ.], [Αθήνα] : Οδυσσέας , 2005

Femmes ecrivains en Mediterranee / Λαλαγιάννη Βασιλική, [Paris] : Publisud, 1999. - (Espaces mediterraneens)

Η γυναίκα όταν χτιζόταν ο πολιτισμός : καταπίεση και απελευθέρωση της γυναίκας στην αρχαία ελληνική διανόηση /Δεληκωστόπουλος Στέφανος Ι., Αθήνα : Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη , 2007. - (Φιλοσοφία (Λιβάνης) )

Το γυναικείο Bildungsroman στη νέα ελληνική λογοτεχνία : παραδειγματικές αφηγηματικές δομές διαμόρφωσης της μυθοπλαστικής ηρωίδας κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο / Κιοσσές Σπυρίδων Γ. Παπαρούση Μαρία Αναγνωστόπουλος Βασίλειος Δ.

Λαλαγιάννη Βασιλική, Βόλος : [χ.ό.] , 2008

Η Κασσάνδρα και οι λογοκριτές στην ελληνική ποίηση : 1967-1990 / Van Dyck Karen Ισμυρίδου Παλμύρα, [Αθήνα] : Άγρα , c2002

Οι μεταμορφώσεις της Κάδμως : έρευνα στο έργο της Μέλπως Αξιώτη / Saunier Guy, [Αθήνα] : Άγρα , c2005

A room of one's own and three guineas / Woolf Virginia Shiach Morag, [Oxford] : Oxford University Press, 1992. - (Oxford world's classics)

Συγγραφικές εμμονές : έξι συγγραφείς εξομολογούνται / Χρυσοστομίδης Ανταίος . - 2η έκδ., Αθήνα : Καστανιώτη , c2007

Αναπαραστάσεις του γυναικείου στη λογοτεχνία / Αναγνωστοπούλου Διαμάντη . - 2η έκδ., Αθήνα : Πατάκη , 2010. - (Θεωρητικές επιστήμες (Πατάκη) )

Διακειμενικότητα και χαρακτήρες στο μυθιστορηματικό έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (1976-2008) / Στανιού Ελένη Χ. Τσιλιμένη Τασούλα, Βόλος : [χ.ό.] , 2014

Επτά ημέρες [Περιοδικό], Αθήνα : Η Καθημερινή , 199

Αντινομίες της Αντιγόνης : κριτικές θεωρήσεις του πολιτικού / Τζελέπη 'Ελενα Λαλιώτης Μιχάλης Λαμπρόπουλος Απόστολος, [Αθήνα] : Εκκρεμές , 2014. - (Θεωρίες φύλλου )

Γυναίκες / Michaelis Karin Σαμίου Ελένη, Αθήνα : [Νέα Σύνορα] , 1982. - (Παγκόσμια λογοτεχνία (Νέα Σύνορα) )

Οι φοιτητές του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης.

Ενδιαφερόμενοι για τη φεμινιστική κριτική και τις σπουδές φύλου.