Είδος μαθήματος
Το μάθημα αποτελεί μια επισκόπηση της κοσμικής και της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κατά την Ύστερη Αρχαιότητα (295-610) και του βασιλείου της Ρωμανίας, δηλ. του Βυζαντίου (610-1453), όπως το ονομάζουμε σήμερα.
Στόχοι - επιδιώξεις του μαθήματος
Στόχος του μαθήματος είναι κατ' αρχάς η εξοικείωση με τη μορφή των πόλεων και των οικιών και με τους διάφορους τύπους κοσμικών και ιερών κτιρίων που οι αρχιτέκτονες από τον 4ο έως και τον 15ο αιώνα καλούνταν να σχεδιάσουν και να επιβλέψουν. Επιπλέον, η μελέτη επιλεγμένων κτιρίων θα βοηθήσει στην κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι μηχανικοί του Βυζαντίου για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των παραγγελιοδοτών τους στην εκάστοτε περιοχή και εποχή, ανάγκες που δεν απέχουν πολύ από τις σημερινές. Ωστόσο, ιδιαίτερος λόγος θα γίνει για τα υλικά δομής, τις τεχνικές κατασκευής και τις αισθητικές αξίες της εποχής, ώστε να γίνουν κατανοητές οι διαφορές με το σήμερα.
Η οικοδομική παράδοση του Βυζαντίου βρίσκεται στις ρίζες της λεγόμενης παραδοσιακής "λαϊκής" αρχιτεκτονικής. Τα οικοδομικά κατάλοιπα της βυζαντινής περιόδου, όπως και τα σωζόμενα δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, προστατεύονται ως μνημεία και αναστηλώνονται σύμφωνα με τις ισχύουσες συμβάσεις και τη διεθνή πρακτική με συγκεκριμένα υλικά, συμβατά με τα αρχικά υλικά δομής τους. Η γνώση της ιστορίας της αρχιτεκτονικής του Βυζαντίου ενδεχομένως να ανοίξει δρόμους έρευνας και να αποτελέσει αφορμή για έμπνευση και δημιουργικότητα.
Διδασκαλία και μελέτη
Τα μαθήματα γίνονται με μορφή διάλεξης. Δεν δίνονται θέματα για εκπόνηση εργασιών, αλλά μόνον γίνονται παραπομπές στα βασικά επιστημονικά εγχειρίδια για μελέτη. Επίπλέον βιβλιογραφία δίνεται στην 1η διαφάνεια κάθε παρουσίασης powerpoint.
Εκτός ύλης είναι όσοι ναοί δεν έχουν παρουσιαστεί, σχολιαστεί και συζητηθεί στην αίθουσα.
Εξετάσεις - είδος ερωτήσεων
Οι εξετάσεις είναι γραπτές στο πέρας του εξαμήνου. Αποτελούνται από δύο ενότητες: η 1η περιέχει μιαν ερώτηση για ανάπτυξη (μονάδες 5) και η 2η περιλαμβάνει δύο ερωτήσεις για αναγνώριση, ταύτιση, συνδυασμό και γενικά για σύντομες απαντήσεις (μονάδες 2,5 η καθεμία).
Βασική βιβλιογραφία
Krautheimer, R. 1991. Παλαιοχριστιανική και βυζαντινή αρχιτεκτονική, Αθήνα (επανεκτύπωση)
Μπούρας, Χ. 2001. Ιστορία της αρχιτεκτονικής. Δεύτερος τόμος: Αρχιτεκτονική στο Βυζάντιο, το Ισλάμ και την Δυτική Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, Αθήνα (3η έκδ.)
Μπούρας, Χ. 2001. Βυζαντινή και μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα (επανεκτ.)
Τάντσης, Α. 2012. Η αρχιτεκτονική σύνθεση στο Βυζάντιο. Εισαγωγή, Θεσσαλονίκη
