Prospective Strategique

Φοιτητές του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών (ΠΜΣ) "Πληθυσμός, Ανάπτυξη, Στρατηγικές Προοπτικές" (PοDePro)

Διάφοροι διδάσκοντες

Επιτυχής ολοκλήρωση των ενοτήτων U1, U2, U3, U4 του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών (ΠΜΣ) "Πληθυσμός, Ανάπτυξη, Στρατηγικές Προοπτικές" (PοDePro).

Ομαδική εργασία & προφορική εξέταση στο τέλος του εξαμήνου από τον υπεύθυνο της ενότητας.

Διαλέξεις & Θεματικές ασκήσεις.

LOINGER Guy, SPOHR Claude, DRAST (Direction de la recherche et des affaires scientifiques et techniques), CPVS (Centre de prospective et de veille scientifique), 03/2004, 164 p. Prospective et planification territoriales : état des lieux et propositions www.equipement.gouv.fr/recherche/publications/publi_drast/notes.htm

DELAMARRE Aliette, MALHOMME Marie-Claude, La Prospective territoriale, Paris : La documentation Française, 2002, 110 p

FORESIGHT FOR REGIONAL DEVELOPMENT NETWORK (FOREN), A Practical Guide to Regional Foresight, Bruxelles: Commission Européenne, 12/2001, 122 p.

COLLECTIF Prospective et développement régional, Séville : The IPTS Report, 11/2001, 49 p.

GOUX-BAUDIMENT Fabienne, Quand les territoires pensent leurs futurs, Paris : Éditions de l'Aube, 2001, 161 p.

DESTATTE Philippe, Évaluation, prospective et développement régional, Charleroi : Institut Jules- Destrée, 2001, 399 p.

LEMAIGNAN Christian, Perspectives territoriales pour 2020, Paris : L’Harmattan, 2002, 224 p.

ETUDE DE CAS

PROSPEKTIKER, Gipuzkoa 2020. Quatre scénarios pour la réflexion, Prospektiker, 2003, 43 p. http://www.g2020.net/es/dokumentuak.html

DESTATTE Philippe (sous la dir. de), La Wallonie à l'écoute de la prospective, Charleroi : Institut Jules- Destrée, 09/2002, 147 p. http://www.wallonie-en-ligne.net/Mission-Prosp_Wallonie-21_Rapport2002.htm

HURSON L'HÔTELIER Françoise (rapporteur) ; COLIN Jacques (rapporteur), Prospective des facteurs d'attractivité en Bretagne, Conseil économique et social Région Bretagne, 2002, 127 p.

CONSEIL ÉCONOMIQUE ET SOCIAL RÉGIONAL (CESR) DE PROVENCE-ALPES-CÔTE D'AZUR (PACA), La région Provence-Alpes-Côte d'Azur à l'horizon 2015-2020 : l'impératif d'une plus grande cohésion, CESR PACA, 09/2001, 91 p.

DIRECTION DE LA PROSPECTIVE ET DES ÉTUDES D'AMÉNAGEMENT, Quatre Défis pour Rhône-Alpes 2020, Région Rhône-Alpes, 2001, 18 p.

SECTION PROSPECTIVE DU CESR CENTRE, Région Centre : quels scénarios à l'horizon 2020 ?, Conseil Économique et Social de La Région Centre, 2001, 180 p.

Guide pratique pour la prospective régionale en Belgique, HESELMANS   Frédéric, Office des publications officielles des Communautés européennes, 2002, 191 p.

An Invitation to Foresight Invitation à la prospective. Hugues de Jouvenel Futuribles, Perspectives, 88 pages, 2004.

Το μάθημα και οι αντίστοιχες υπό-ενότητές του έχουν ως στόχο:

(α) να εξοικειώσουν του φοιτητές με τις έννοιες και τις μεθόδους των:

• Στρατηγικών προοπτικών/πολιτικών
• Δημογραφικών Στρατηγικών προοπτικών/πολιτικών
• Χωρικών και Τομεακών Στρατηγικών προοπτικών/πολιτικών

(β) Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην ποικιλία των προσεγγίσεων, των μεθόδων και των εργαλείων έτσι ώστε οι φοιτητές να αποκτήσουν τις σχετικές δεξιότητες. Έτσι, κατά τη διάρκεια των διαλέξεων, σημαντικός χρόνος αφιερώνεται στην παρουσίαση διαφορών μελετών περιπτώσεων, προκειμένου οι φοιτητές να κατανοήσουν πλήρως διαδικασία και εργαλεία και να τα αξιοποιήσουν στην εκπόνηση της συλλογικής εργασίας που είναι υποχρεωμένοι να εκπονήσουν στο τέλος του εξαμήνου. Με τον τρόπο αυτό αποκτούν την ικανότητα να προσδιορίζουν τις υποθέσεις εργασίας τους και να οργανώνουν-παρουσιάζουν με κατανοητό τρόπο τα αποτελέσματά της έρευνάς τους (αξιολόγηση της χωρικής ενότητας που εξετάζουν και παρουσίαση των στρατηγικών προοπτικών που προτείνουν).

(γ) Με την αφομοίωση των πολύ εξειδικευμένων μεθόδων που αναπτύσσονται, οι φοιτητές αποκτούν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες και είναι ικανοί να κάνουν μια πρωτότυπη ανάλυση και αξιολόγηση μιας σύνθετης κατάστασης. Καθίστανται έτσι - ως ένα βαθμό- αυτοδύναμοι και αυτόνομοι στη διατύπωση στρατηγικών πολιτικών που αφορούν το δημογραφικά διακυβεύματα καθώς και στη διατύπωση χωρικών/τομεακών στρατηγικών πολιτικών τόσο σε τοπική όσο και σε περιφερειακή κλίμακα.

Το μάθημα περιλαμβάνει:

1. Τις κεντρικές έννοιες και τις βασικές τεχνικές των Στρατηγικών Προοπτικών (Prospective). Πρόκειται μια εισαγωγή στις τρείς επόμενες ενότητες οι οποίες επικεντρώνονται σε τρεις διαφορετικούς τομείς: Δημογραφικές, Χωρικές και Τομεακές Στρατηγικές Προοπτικές.
2. Δημογραφικές Προοπτικές και μελέτη περιπτώσεων μέσω παρουσιάσεων:

• μιας μελέτης περίπτωσης (των στρατηγικών προοπτικών για τον πληθυσμό της Γαλλίας το 2050 –Eurostat, INSEE) ήτοι την κριτική ανάλυση των υποθέσεων και την παρουσίαση των κύριων αποτελεσμάτων.
• των βασικών δημογραφικών μεταβλητών που διαμορφώνουν το βασικό υπόβαθρο των δημογραφιών υπό-συστημάτων, των σχέσεων που επικρατούν μεταξύ τους καθώς και των αιτίων και επιπτώσεων. Πιο συγκεκριμένα, ο τελικός στόχος της παρουσίασης αυτής είναι να αναδειχτούν οι τάσεις του παρελθόντος, να εξετασθεί η πιθανή μελλοντική τους διατήρηση (κίνδυνος πιθανής διακοπής των τάσεων, αδύνατα σημεία και νέα γεγονότα που υπόσχονται καλύτερες εξελίξεις). Σε αυτή την 2η φάση του μαθήματος, γίνεται σημαντική αναφορά στην επιλογή των δεικτών και στη διαθεσιμότητα των δεδομένων.
• της κατασκευής των σεναρίων καθώς και στον εντοπισμό των διακυβευμάτων και στρατηγικών επιλογών.

3. Χωρικές και Τομεακές Στρατηγικές προοπτικές και μελέτη περιπτώσεων.

• Μετά από μια σύντομη ανασκόπηση των βασικών εννοιών της χωρικής και τομεακής στρατηγικής προοπτικής, η εισαγωγή εξετάζει την ποικιλία των καταστάσεων (δρώντες/ φορείς, περίμετρος / γεωγραφικές κλίμακες, χρονικός ορίζοντας, στόχοι, ανακύπτοντα θέματα), των προσεγγίσεων και των μεθόδων της χωρικής και τομεακής στρατηγικής προοπτικής, τονίζοντας τη σημασία της προσεκτικής αναπαράστασης της οργάνωσης και λειτουργίας των δρώντων φορέων.
• Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη φάση "εκκίνησης" της στρατηγικής προοπτικής που έχει σαν στόχο την πλήρη κατανόηση του εξεταζομένου ζητήματος, έτσι ώστε να προσδιοριστούν τόσο το υπό-μελέτη σύστημα όσο και τα θεματικά πεδία. Δίνεται επίσης έμφαση στις ιδιαιτερότητες της «κατασκευής» πιθανών διαδρομών ανάπτυξης και χωροταξικού σχεδιασμού μιας χωρικής ενότητας ή ακόμα μιας υποδομής σε σχέση με τις παραδοσιακές διαδικασίες ανάπτυξης σεναρίων.
• Οι διαλέξεις παρουσιάζουν σταδιακά όλη τη διαδικασία : από τη διερευνητική ανάλυση προοπτικών έως τη διατύπωση του οράματος και της στρατηγικής ανάπτυξης και του χωροταξικού σχεδιασμού.

Ειδικότερα, αναπτύσσονται:

• Η κατασκευή του σεναρίου αναφοράς, βασισμένου στην ανάλυση των προοπτικών, στη διατύπωση των βασικών παραδοχών εξέλιξης (ιδίως με τη μέθοδο της Abaque de Régnier)
• Η κατασκευή πιθανών σεναρίων ανάπτυξης και χωροταξικού σχεδιασμού σε διαφορετικούς χρονικούς ορίζοντες υπό από το πρίσμα διαφοροποιημένων λογικών και δυναμικών (ενδογενών ή/και εξωγενών).
• Η εφαρμογή ενός στρατηγικού διαγνωστικού (προοπτικές) με την εφαρμογή διαφορετικών πλαισίων ανάλυσης και εργαλείων που διευκολύνουν τον εντοπισμό των διακυβευμάτων, των στρατηγικών τους επιπτώσεων και των μοχλών ανάπτυξης. Επιπλέον, έμφαση δίδεται στη χρησιμότητα και στους περιορισμούς των προαναφερομένων προσεγγίσεων όσον αφορά το «benchmark territorial».
• Οι διαφορετικές προσεγγίσεις της στρατηγικής
• Η διαμόρφωση του στρατηγικού οράματος, των στρατηγικών στόχων καθώς και των αναγκαίων μέσων για την επίτευξη των στόχων.