Αστικά τοπία: δομές, αντιλήψεις, μετασχηματισμοί

Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά τη δημοσίευση του άρθρου των John Bintliff και Anthony Snodgrass για την επιφανειακή έρευνα σε αστικό περιβάλλον ("Mediterranean Survey and the City," Antiquity 62 (1988) 57-71) οι σχετικές γνώσεις και οι εμπειρίες μας έχουν κατά πολύ εμπλουτισθεί χάρη σε πολλές τέτοιες έρευνες που έχουν διεξαχθεί στην ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Με βάση τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, συμπεριλαμβανομένης αυτής που διηύθυνε ο υπογράφων στην αρχαία Σικυώνα, θα επιχειρήσουμε να εκτιμήσουμε τη συνεισφορά της επιφανειακής έρευνας στη γνώση μας της αρχαίας πόλης. Είναι οι επιφανειακές έρευνες αξιόπιστες μέθοδοι προσέγγισης της αρχαιολογίας ενός αστικού χώρου και υπό ποιες προϋποθέσεις; Ποιες πτυχές αυτού του πολυσύνθετου μορφώματος που ήταν η αρχαία πόλη διαφώτισαν οι επιφανειακές έρευνες περισσότερο και ποιες λιγότερο ή καθόλου; Η οικιστική εξέλιξη, η αλληλεπίδραση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, η σχέση δομημένου και αδόμητου χώρου, οι χρήσεις γης και η χωροθέτηση των διαφορετικών δραστηριοτήτων, η ρυμοτομία, η χωρική οργάνωση και η ιεράρχηση των οικιστικών περιοχών, η «ανακύκλωση» αρχαιότερου υλικού, η αντιμετώπιση και η «χρήση» των αρχαιοτήτων από τους κατοίκους σήμερα είναι κάποια από τα θέματα που θα μας απασχολήσουν.

Bintliff, J. and A. Snodgrass. 1988. “Mediterranean Survey and the City”, Antiquity  62, 57-71.

Donati, J., A. Sarris, N. Papadopoulos, T. Kalayci, F.-X. Simon, M. Manataki, I. Moffat & C. Cuenca García. 2017. «A Regional Approach to Ancient Urban Studies in Greece through Multi-Settlement Geophysical Survey”, JFA 42, 450-467. 

Johnson, P. and M. Millett (eds.). 2013. Archaeological Survey and the City, Oxford.

Lolos, Y., B. Gourley and D. Stewart. 2007. "The Sikyon Survey Project: A Blueprint for Urban Survey?" JMA 20, 267-296.

Martens, F. 2005. “The Archaeological Urban Survey of Sagalassos (south-west Turkey): the possibilities and limitations of a ‘non-typical’ Classical Site”, Oxford Journal of Archaeology 24, 229-254.

Vermeulen, F., G.-J. Burgers, S. Keay and Ch. Corsi. 2012. (επιμ.). Urban landscape survey in Italy and the Mediterranean, Oxford.

N. Coldstream, The Formation of the Greek Polis: Aristotle and Archaeology (1984)

Α. Μαζαράκης-Αινιάν, "Η Συμβολή του Ωρωπού στη Μελέτη των Οικισμών του Αιγαίου της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου" στα Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου 'Το Αιγαίο στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου', Αθήνα 2004, 369-389.

http://media.ekt.gr/komi-i-polis-i-periptosi-tou-oropou-attikis-2/

Camp, J. McK II, The Archaeology of Athens, Yale University Press, New Haven and London 2001

Κατσιάνης, Μ. 2012. «Η Σύνταξη του Χώρου ως φορέας πολιτικής ιδεολογίας. Η Αγορά της Αθήνας κατά την Κλασσική και τη Ρωμαϊκή περίοδο», Διαχρονία, Περ. Γ’/Παρ. 2. (Μουρελάτος, Δ. (επιμ.) Πρακτικά του Α’ επιστημονικού συνεδρίου "Πόλη και Ύπαιθρος στη Μεσόγειο", Αθήνα 29-31/5/2007), 79-98

Κωστάκη, Λ. 2008. «‘πάντα πλήρη θεῶν εἶναι’: παρόδια ιερά στην αρχαία Αθήνα», στο Α.Π.Ματθαίου-I. Polinskaya (επιμ.), Μικρός Ιερομνήμων. Μελέτες εις μνήμην Michael H. Jameson, Ελληνική Επιγραφική Εταιρεία, Αθήνα, 145-166

Papageorgiou-Venetas, A., Athens: the Ancient Heritage and the Historic Cityscape in a Modern Metropolis, The Archaeological Society at Athens Library no 140, Athens 1994

Shear, T. Leslie, Jr., ‘Ἰσονόμους τ’Ἀθήνας ἐποιησάτην: the Agora and the Democracy’, in Coulson, W.D.E. et al. (eds), The Archaeology of Athens and Attica under the Democracy, Oxbow Monograph 37, 1994, 225-248

Shear, T. Leslie, Jr., Trophies of victory: public building in Periklean Athens, Princeton, Princeton University in association with Princeton University Press 2016

Theocharaki, A.-M. 2011. “The ancient circuit wall of Athens. Its changing course and the phases of construction”, Hesperia 80, 71-156

Θεοχαράκη, Α., Τα Αρχαία Τείχη των Αθηνών, Ελληνική Επιγραφική Εταιρεία, Αθήνα 2015

Τραυλός, Ι., Πολεοδομικὴ Ἐξέλιξις τῶν Ἀθηνῶν, Αθήνα 1960 [1993²]

Travlos, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens, London 1971

Wycherley, R.E., The Stones of Athens, Princeton University Press 1978

Evangelidis, V.  2014. “Agoras and Fora: Developments in the Central Public Space of the Cities of Greece during the Roman Period”, Annual of the British School at Athens 109, 335-356.

Μουτσόπουλος, Ν. Κ. 1997. "Η πρώιμη βυζαντινή και μεσοβυζαντινή πόλη", Αρχαιολογία και Τέχνες 64, 29-58.

Μπούρας, Χ. 1998. "Πολεοδομικά των μεσοβυζαντινών και υστεροβυζαντινών πόλεων", Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 20, 89-98.

Μπούρας, Χ. 2000. "Πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά θέματα των Αθηνών κατά την ελληνιστική εποχή," στο Αθήναι: από την Κλασική Εποχή έως Σήμερα (5ος αι. π.Χ. - 2000 μ.Χ.), 147-165. 

εν Βόλω, τχ. 22 (2006). Αφιέρωμα: "Μουσεία πόλεων τον 21ο αιώνα. Σχεδιάζοντας το Μουσείο της πόλης του Βόλου " (Πρόσβαση στο ψηφιακό αντίγραφο μέσω www.diki.gr

Antos, A. B. Fromm και V. Golding (επιμ.), Museums and Innovations, Cambridge Scholars Publishing 2017.

MacDonald, “Croydon: What History?” στο G. Kavanagh και E. Frostick (επιμ), Making City Histories in Museums, London 1998, 59-79.

Tamborrino, «Searching for a state-of-the-art public space: city museums among archives and networks», Planning Perspectives 27 (2012), 463-473.

van de Laar, “The Contemporary City as Backbone: Museum Rotterdam Meets the Challenge”, Journal of Museum Education 38 (2013), 39-49.

Γ. Στουρνάρας, «Η παρουσία των Δερβίσηδων στη Θεσσαλία κατά την Οθωμανική περίοδο και η συμβολή τους στο μετασχηματισμό του αστικού και αγροτικού χώρου» στο Δ. Δρακούλης, Γ. Τσότσος (επιμ.), Ιστορική Γεωγραφία της Ελλάδος και της Ανατολικής Μεσογείου, Θεσσαλονίκη 2012, 221-238.

Γ. Στουρνάρας, «Θεσσαλικές πόλεις κατά την πρώιμη Οθωμανική περίοδο. Τα Τρίκαλα (Tirhala) και η Λάρισα (Yenisehir) μέσα από τις αρχειακές πηγές» στο Δ. Δρακούλης, Γ. Τσότσος (επιμ.), Ιστορική, κοινωνική και πολεοδομική ανάλυση του χώρου. Αφιέρωμα στον καθηγητή Ευάγγελο Δημητριάδη, Θεσσαλονίκη 2014, 269-285.

Mallouchou Tufano, F. 2005. “Affinità e divergenze nel restauro dei monumenti antichi ad Atene e a Roma”, Palladio 36, 103-108.

Mallouchou Τufano, F. 2003, “From the 19^th to the 21^st century: Metamorphoses of the Archaeological Landscape in Athens” στο K. Staikos (επιμ.), Athens from the Classical period to the present day (5^th century B.C. – A.D. 2000), New Castle, DE, 311-343.

Μαλλούχου Tufano, Φ., 2016. Προστασία και Διαχείριση Μνημείων. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/6466 (με πλούσια βιβλιογραφία)