ΕΒΡΑΪΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ (σεμινάριο) - Ανοικτό μάθημα

Συζήτηση-γνωριμία με το αντικείμενο και τις θεματικές του μαθήματος ανατρέχοντας το syllabus.

Εξοικείωση με συγκεκριμένες έννοιες που σημασιοδοτούν συστατικά στοιχεία της εβραϊκής ιστορίας και κουλτούρας στη μακρά διάρκεια, όπως έξοδος, διασπορά, Ρωμανιώτες, Σεφαραδίτες, Εσκενάζυ, Μιζραχί, κ.ά. Συζήτηση για ιδρυτικούς μύθους και για ιστορικά γεγονότα της ύστερης αρχαιότητας, της πρώιμης νεώτερης ευρώπης, της εποχής των αυτοκρατοριών, έως και της εποχής πριν το έθνος-κράτος. Κατά τον τρόπο αυτό πραγματοποιείται συγχρόνως μια σύντομη αναδρομή στην εβραϊκή ιστορία μέσα από ιστορικές εβραϊκές «διαδρομές» στις δύο πλευρές της Μεσογείου και στην Ευρώπη.

Το σεμιναριακό μάθημα γίνεται με ανάθεση παρουσιάσεων στους φοιτητές σε κάθε συνάντηση. Έναρξη σχεδιασμού και ανάθεσης των παρουσιάσεων.

Λέξεις κλειδιά: Εβραϊκή ιστορία, ιδρυτικοί μύθοι, διασπορά, Ρωμανιώτες, Σεφαραδίτες

Η εβραϊκή ταυτότητα γίνεται ιδανικό παράδειγμα μελέτης του τρόπου με τον οποίο η εθνοτική ομάδα ετερο- και αυτο-προσδιορίζεται μέσα σε διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες, ειδικότερα συγκρίνοντας την αυτοκρατορία και το έθνος-κράτος.

Εκτενής συζήτηση για την Σεφαραδίτικη ταυτότητα και ιστορία μετά την έξοδο από την Ιβηρική Χερσόνησο και την εγκατάσταση στα Βαλκάνια. Έμφαση στις πολιτισμικές διαφορές (όπως προσλαμβάνονται), ανάμεσα σε διαφορετικές εβραϊκές κοινότητες που συνυπάρχουν.

Συζήτηση για τις προσλήψεις της εβραϊκότητας μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη συνύπαρξη εθνοτικών ομάδων (Εβραίοι, Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι), τις σχέσεις εξουσίας ανάμεσά τους, και εν γένει το ρόλο της εθνοτικής ομάδας μέσα στην αυτοκρατορία.

Λέξεις κλειδιά: Εβραϊκότητα, Οθωμανική Αυτοκρατορία

Στη νέα εποχή, η εβραϊκή ταυτότητα γίνεται ταυτότητα αμφισβητήσιμη ως προς το ανήκειν της στην ελληνική εθνική ταυτότητα. Εβραϊκότητα και ελληνικότητα προσλαμβάνονται ως ασύμβατες έννοιες. Μέσα στο έθνος-κράτος, η εβραϊκή ταυτότητα μειονοτικοποιείται.

Λέξεις-κλειδιά: Εβραϊκότητα, έθνος-κράτος, μειονότητα, εξελληνισμός / ελληνοποίηση

Η συζήτηση αφορά κυρίως το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα, περίοδο στην οποία το κράτος έχει ενσωματώσει νέα εδάφη και έχει «αποκτήσει» μειονότητες, μία εκ των οποίων και η εβραϊκή. Συζήτηση περί των εννοιών αντιεβραϊσμός και αντισημιτισμός, και έμφαση στον αντισημιτισμό ως νεωτερικό φαινόμενο, δηλ. της εποχής των εθνών κρατών. Τονισμός του φυλετικού στοιχείου ως συστατικού στοιχείου μέσω του οποίου προσλαμβάνεται η «διαφορά» / «ετερότητα».

Η Θεσσαλονίκη εξετάζεται εκτενώς ως κέντρο εβραϊσμού στην αυτοκρατορία αλλά και στο σύγχρονο κράτος.

Λέξεις-κλειδιά: Αντιεβραϊσμός, αντισημιτισμός, φυλή, ελληνικός εθνικισμός, Θεσσαλονίκη, Σεφαραδίτικη ταυτότητα

(συνεχ.)

Ανάθεση της 1^ης γραπτής εργασίας

Λέξεις-κλειδιά: Αντιεβραϊσμός, αντισημιτισμός, φυλή, ελληνικός εθνικισμός, Θεσσαλονίκη, Σεφαραδίτικη ταυτότητα

Συζήτηση για την εβραϊκή ταυτότητα στην Ελλάδα μέχρι τον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο, με έμφαση στο μεσοπόλεμο. Η νέα ταυτότητα του «Έλληνα Εβραίου». Ελληνικές πολιτικές για τις εβραϊκές κοινότητες. Εκ νέου έμφαση στη Θεσσαλονίκη, ως κέντρο του ελληνικού εβραϊσμού.

Λέξεις-κλειδιά: Πολιτικές μειονοτήτων, κρατικές πολιτικές για Έλληνες Εβραίους

Συζήτηση για την Γενοκτονία ως κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής ιστορίας και άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικονομική και πολιτισμική πορεία του δυτικού έθνους-κράτους.

Ιστορική αναδρομή στα γεγονότα που οδήγησαν στον αφανισμό των Ελλήνων Εβραίων, μέσα από τον εκτοπισμό τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ως μέρους του σχεδίου της «Τελικής Λύσης».

Κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες στην Ελλάδα που ευνόησαν ή δυσχέραιναν τον εκτοπισμό, και οι ιδιαίτερες τύχες των διαφορετικών εβραϊκών κοινοτήτων στην ελληνική επικράτεια. Έμφαση στην τοπικότητα, η οποία μπορεί να σημαίνει διαφορετικές σχέσεις εξουσίας πλειονότητας-μειονότητας κατά περίπτωση.

Λέξεις-κλειδιά: Γενοκτονία, αφανισμός ελληνικών εβραϊκών κοινοτήτων

Ενώ είναι σύνηθες η μελέτη της εβραϊκότητας στην Ελλάδα, αλλά και αλλού στην Ευρώπη, να σταματά συμβατικά στον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο, το σεμινάριο αυτό ασχολείται εκτενώς με την ιστορία «μετά». Συζήτηση για τις γεωγραφικές διαδρομές της ελληνικής εβραϊκότητας στη μεταπολεμική εποχή, είτε μέσα στην ελληνική επικράτεια, είτε μέσα από τη μαζική φυγή στο Ισραήλ, ή σε άλλες χώρες του δυτικού κόσμου. Τι σημαίνει να είσαι Έλληνας Εβραίος στην Ελλάδα μεταπολεμικά, τι σημαίνει να είσαι Έλληνας Εβραίος εκτός ελληνικής επικράτειας, πώς η φυγή / το ταξίδι αλλάζει τις σημασιοδοτήσεις της ελληνικότητας και της εβραϊκότητας, τι σημαίνει η ανασυγκρότηση της ζωής ένθεν και ένθεν.

Λέξεις-κλειδιά: Εβραϊσμός / μεταπολεμική Ελλάδα, ανασυγκρότηση κοινοτήτων, φυγή στο Ισραήλ, Έλληνας Εβραίος εκτός Ελλάδας

(συνεχ.)

Ανάθεση της 2ης γραπτής εργασίας.

Λέξεις-κλειδιά: Εβραϊσμός / μεταπολεμική Ελλάδα, ανασυγκρότηση κοινοτήτων, φυγή στο Ισραήλ, Έλληνας Εβραίος εκτός Ελλάδας

Συζήτηση για το κρίσιμο θέμα της «σιωπής» και της μετέπειτα «έκρηξης της μνήμης».   Μεταπολεμικά, στην ελληνική (αλλά και ευρύτερη ευρωπαϊκή) δημόσια σφαίρα το εβραϊκό ζήτημα σιωπάται. Η λεγόμενη «ανάδυση» της μνήμης πραγματοποιείται κυρίως από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, με διαφορετικούς ρυθμούς και τρόπους στο κάθε ευρωπαϊκό συμφραζόμενο. Εξετάζονται οι πολιτικές της αποσιώπησης από τη μία, και της κατασκευής της νέας μνήμης από την άλλη, και οι σχετικές κοινωνικο-πολιτισμικές συγκυρίες που τις καθορίζουν.

Λέξεις-κλειδιά: Εβραϊσμός, σιωπή και ορατότητα / δημόσια σφαίρα, μνήμη, «έκρηξη της μνήμης»

Ανάθεση της 3^ης και τελικής εργασίας

Λέξεις-κλειδιά: Εβραϊκότητα, δημόσια σφαίρα, πολυπολιτισμικότητα, μνήμη/διαχείριση της μνήμης, Ελλάδα