Ανασκαφική (Ανοιχτό μάθημα)

Η διάλεξη αυτή αποτελεί μια γενική εισαγωγή στις βασικές διαδικασίες της ανασκαφής. Στο δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στις ενάλιες ανασκαφές.

Λέξεις-κλειδιά: Ανασκαφή, ενάλια ανασκαφή

Η διάλεξη εστιάζεται σε τεχνικές και μεθόδους της προϊστορικής ανασκαφής. Θα συζητηθούν ζητήματα όπως οι βασικές μέθοδοι πεδίου, οι στρωματογραφικές τομές και οι ανασκαφικές ενότητες. Θα παρουσιαστούν παραδείγματα από εκπαιδευτικές ανασκαφές στην περιοχή των Ζερελίων.

Λέξεις-κλειδιά: προϊστορική ανασκαφή, εθνογραφική ανασκαφή, βασικές μέθοδοι πεδίου, στρωματογραφικές τομές, στρώματα και ανασκαφικές ενότητες.

Η διάλεξη αποτελεί εισαγωγή στις τεχνικές και μεθόδους της κλασικής ανασκαφής. Θα συζητηθούν ζητήματα όπως οι δοκιμαστικές τομές, οι συνθέσεις των ανασκαφικών ομάδων από τεχνικούς, επιστήμονες και εργάτες, τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στη διάρκεια των ανασκαφών και η δημιουργία του καννάβου.

Λέξεις-κλειδιά: Κλασική ανασκαφή, Δοκιμαστικές τομές, ανασκαφικές ομάδες, ανασκαφικά εργαλεία, κάνναβος.

Σε αυτή την ενότητα θα εμβαθύνουμε περισσότερο στην έννοια του καννάβου. Θα αναπτύξουμε περαιτέρω τα ζητήματα που αφορούν τη στρωματογραφία και θα συζητήσουμε διεξοδικά τις διαδικασίες τεκμηρίωσης ευρημάτων, αποτυπώσεων, μετρήσεων και σχεδιασμού.

Λέξεις-κλειδιά: Κλασική ανασκαφή, κάνναβος, στρωματογραφικές τομές, σχέδιο, φωτογράφηση, τεκμηρίωση, χωροβάτης, μέτρηση.

Στην πρώτη συνάντηση δίνεται το βασικό περίγραμμα της ιστορίας της μεσαιωνικής ανασκαφικής στην Ευρώπη και της βυζαντινής αρχαιολογίας στην Ελλάδα, σχολιάζεται η δομή των δύο κυριότερων ξενόγλωσσων εγχειριδίων μεσαιωνικής ανασκαφικής και με βάση παραδείγματα ανασκαφικών εργασιών σε εκκλησίες, οικισμούς, κάστρα και νεκροταφεία συνάγονται γενικότερα συμπεράσματα για τα αντικείμενα εργασίας και την επαγγελματική επάρκεια των αρχαιολόγων σε Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Επίσης, δίνεται μια ιδέα για τις δυνατότητες της προ-ανασκαφικής έρευνας και ευκαιριακά προτείνονται ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές για τη μεθοδολογία της ανασκαφικής διαδικασίας. Τέλος, σχολιάζονται επιγραμματικά η συνάφεια της Αρχαιολογίας με την Ιστορία και την Κοινωνική Ανθρωπολογία και ο κύριος σκοπός της Αρχαιολογίας, που είναι η χρονολόγηση των αποκαλυφθέντων αρχαιοτήτων.

Λέξεις-κλειδιά: Βυζαντινή αρχαιολογία, μεσαιωνική αρχαιολογία, εκκλησιαστική αρχαιολογία, οικιστική αρχαιολογία, κάνναβος, στρωματογραφία, οχυρωματική τεχνική, οχυρώσεις.

Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε την ιστορία των επιφανειακών ερευνών, τους στόχους και τις μεθόδους της. Υπάρχουν περισσότεροι από ένας τύποι επιφανειακής έρευνας, από την τοπογραφική-αρχιτεκτονική που στοχεύει πρωτίστως στον εντοπισμό και την χαρτογράφηση αρχιτεκτονικών καταλοίπων, στην εκτεταμένη ή εκτατική (extensive survey), που συνήθως καλύπτει μεγάλες περιοχές αλλά χωρίς τη χρήση κανάβου και, τέλος, στην εντατική (intensive survey) όπου μικρότερες περιοχές ερευνώνται εντατικά βάσει κανάβου και ποσοτικοποίησης των ευρημάτων. Συστηματικές επιφανειακές έρευνες πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 στη βόρεια και τη νότια Αμερική, και αργότερα (από τη δεκαετία του 1970 κ.ε.) στη Μεσόγειο και στον ελλαδικό χώρο. Από αυτές αντλήσαμε σημαντικές πληροφορίες που μας επιτρέπουν να ανασυνθέσουμε την κατοίκηση και τη δραστηριότητα των κατοίκων μιας περιοχής στις διαφορετικές φάσεις της ιστορίας της.

Λέξεις κλειδιά: επιφανειακή έρευνα, εντατική αρχαιολογική έρευνα επιφανείας, εκτεταμένη ή εκτατική αρχαιολογική έρευνα επιφανείας, ιστορία των επιφανειακών ερευνών

Η δεύτερη συνάντηση περιλαμβάνει δύο ενότητες. Στην πρώτη ενότητα περιγράφονται τα καθήκοντα του αρχαιολόγου πριν, κατά και μετά την ανασκαφή του και δίνονται παραδείγματα που αφορούν στη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της ανασκαφής, στην παρουσίασή της σε περιοδική έκθεση σε ένα μουσείο και στην εκλαϊκευμένη προβολή της με μορφή φυλλαδίων ή και βιβλίων-αρχαιολογικών οδηγών για το ευρύ κοινό ή και για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Στην δεύτερη ενότητα εξετάζονται δύο διαφορετικά μεταξύ τους παραδείγματα: το πρώτο αφορά στη χρήση των νομισμάτων ως εργαλείων για τη χρονολόγηση αρχαιολογικών στρωμάτων, με βάση την προβληματική χρονολόγηση της βασιλικής του Λεχαίου, και δεύτερον στην άντληση πληροφοριών από την Ιστορία της Βυζαντινής Τέχνης και της Ιστορίας του Βυζαντίου για την ερμηνεία των αρχαιολογικών ευρημάτων, με βάση το προβληματικό ταφικό κτίριο δίπλα στον Άγιο Αθανάσιο Διδυμοτείχου.

Λέξεις-κλειδιά: ταφική αρχαιολογία, λακκοειδής τάφος, καλυβίτης, κιβωτιόσχημος τάφος, καμαροσκεπής τάφος, σαρκοφάγος, τοιχογραφίες, Καλός Ποιμένας, ταφικά ευρήματα, αεροφωτογράφιση, μαγνητική διασκόπηση εδάφους, αρχαιολογική σκέψη, σκοποί της αρχαιολογίας, Ανασκαφή, συντήρηση ευρημάτων, ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου, δημοσίευση, εκλαΐκευση, μουσείο, περιοδική έκθεση, βασιλική, Λέχαιο, Διδυμότειχο, Άγιος Αθανάσιος.