Tα αετωματικά γλυπτά του περίκλειου Παρθενώνος είναι τα τελευταία που κατασκευάσθηκαν και τοποθετήθηκαν στο οικοδόμημα (πιθανότατα μαζί με τα ακρωτήρια, το κεντρικό φυτικό και τις δύο πλάγιες Νίκες). Χρονολογούνται στο διάστημα 438-432 π.Χ. ΄Ισως σχεδιάσθηκαν από τον Φειδία, αλλά εκτελέσθηκαν από τους μαθητές του. Παρουσιάζουν την ολοκλήρωση του Ώριμου Κλασικού Ρυθμού, ενώ τα προoδευτικότερα από αυτά προοιωνίζουν εξελίξεις στη γλυπτική που θα συναντήσουμε στην ελληνιστική περίοδο. Το ανατολικό αέτωμα έχει ως θέμα τη θαυματουργή γέννηση της Αθηνάς παρουσία των Ολύμπιων θεών. Το κοσμοϊστορικό γεγονός οριοθετείται χρονικά από τα ουράνια σώματα, ΄Ηλιο και Σελήνη. Στο κέντρο τα αγάλματα που είναι σήμερα ως επί το πλείστον χαμένα, απεικόνιζαν τον Δία αμέσως μετά από τη γέννηση ιστάμενο και την Αθηνά επίσης ιστάμενη και πάνοπλη και κοντά σε αυτούς την ΄Ηρα και τον Ήφαιστο που κρατούσε ακόμη τον πέλεκυ με τον οποίο άνοιξε την κεφαλή του Διός για να γεννηθεί η Αθηνά. Το δυτικό αέτωμα παρίστανε την έριδα της Αθηνάς και του Ποσειδώνος για την κυριαρχία της Αττικής, με κριτές τις βασιλικές οικογένειες των Αθηνών (Κέκροπος και Ερεχθέως). Το αποτέλεσμα της κρίσης τους δεν έγινε δεκτό από τον Ποσειδώνα που πλημμύρισε τη χώρα. Απεικονίζεται η στιγμή κατά την οποία έπεφτε ανάμεσα στους δύο φιλονικούντες θεούς ο κεραυνός του Διός για να επιβάλλει την κυριαρχία της Αθηνάς σύμφωνα με την ετυμηγορία των θνητών. Παράλληλα σπεύδουν από τον Όλυμπο ο Έρμής και η Ίριδα για να μεταφέρουν και αυτοί την τελική κρίση του Διός. Στις γωνίες του δυτικού αετώματος υπάρχουν τοπιογραφικά στοιχεία, προσωποποιήσεις των ποταμών της Αθήνας (Ιλισσός, ή ίσως Ηριδανός) και της πηγής Καλλιρρόης Τα γλυπτά των δύο αετωμάτων είναι δουλεμένα πλήρως και στην πίσω όψη.
Λέξεις Κλειδιά: Γέννηση της Αθηνάς, άρματα Ηλίου και Σελήνης, έριδα Αθηνάς και Ποσειδώνος, Κέκροψ, Ιλισσός, Καλλιρόη.
