Γλωσσική πολυμορφία και γλωσσική διδασκαλία στο δημοτικό σχολείο (Ανοιχτό μάθημα)

Η Ευγενία Βασιλάκη μεγάλωσε στην Πάτρα και σπούδασε Φιλολογία με κατεύθυνση Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ. Στο ίδιο πανεπιστήμιο πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία (Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διδασκαλίας της Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας) και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με υποτροφία του ΙΚΥ και θέμα τις Κατευθυντικές Λεκτικές Πράξεις στη Νέα Ελληνική. Εργάστηκε επί σειρά ετών στη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης/ ξένης γλώσσας στο Διδασκαλείο Νέας Ελληνικής του ΕΚΠΑ και σε συναφή προγράμματα για ενηλίκους, αλλοδαπούς και παλιννοστούντες, υποψήφιους φοιτητές ελληνικών πανεπιστημίων, καθώς και νέους ομογενείς, και συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα για την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού και την επιμόρφωση διδασκόντων της Ελληνικής ως Γ2 με φορείς διαχείρισης το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το ΕΚΠΑ και το ΑΠΘ.
Από το 2006 διδάσκει στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας και το 2011 διορίστηκε λέκτορας με γνωστικό αντικείμενο την Ελληνική Γλώσσα και τη Διδακτική της. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα κινούνται στον χώρο της Διδακτικής της Γλώσσας ως μητρικής και ως δεύτερης, της πραγματολογίας και της γνωστικής γλωσσολογίας με εφαρμογές στην εκπαίδευση.

• Περιεχόμενο του όρου διγλωσσία.
• Επικοινωνιακή ικανότητα και ακαδημαϊκή γλωσσική ικανότητα.
• Ο ρόλος της πρώτης γλώσσας στη μάθηση.
• Διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης/ ξένης γλώσσας.
• Διδασκαλία και αξιολόγηση δεξιοτήτων κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγου σε μικτές τάξεις.
• Η γλώσσα διαμέσου του προγράμματος σπουδών για τους δίγλωσσους μαθητές.
• Γλωσσική ποικιλότητα και διδασκαλία.
• Υλικό για τη διδασκαλία της Ελληνικής σε δίγλωσσους μαθητές.

Προπτυχιακοί φοιτητές ΠΤΔΕ, που έχουν ολοκληρώσει τα μαθήματα της Διδακτικής της Νέας Ελληνικής ως μητρικής γλώσσας και έχουν ήδη εμπειρία διδασκαλίας από τα ανάλογα επίπεδα της σχολικής πρακτικής άσκησης.

Οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί:

• να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στην πολυπολιτισμική και πολύγλωσση πραγματικότητα του σύγχρονου σχολείου,
• να εξοικειωθούν με τα εργαλεία να διαχειριστούν την πραγματικότητα αυτή όσον αφορά κατεξοχήν τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος αλλά και τη διδασκαλία της γλώσσας διαμέσου των γνωστικών αντικειμένων,
• να σχεδιάζουν διδασκαλίες διαφοροποιημένες ως προς τις γλωσσικές ανάγκες των μαθητών τους στα γλωσσικά μαθήματα και στα υπόλοιπα αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος.

Το μάθημα διεξάγεται με τη μορφή σεμιναρίου με διαλέξεις, εργασίες/παρουσιάσεις και δραστηριότητες εφαρμογής που προετοιμάζονται από τους φοιτητές κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.

Το μάθημα περιλαμβάνει υποχρεωτική εργασία/παρουσίαση (με διαφάνειες) από ομάδες 2-4 ατόμων, η οποία μπορεί να έχει δύο μορφές:

α. μελέτη και παρουσίαση ερευνητικού άρθρου από τη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με τα ζητἠματα του μαθήματος. Οι παρουσιάσεις των άρθρων αυτών ανατίθενται από την αρχή του εξαμήνου και προγραμματίζονται έτσι, ώστε να παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια του εξαμήνου ως συνέχεια της κάθε διάλεξης για το ζήτημα που πραγματεύονται,

β. μικροέρευνα στην τάξη (αφορά τους φοιτητές του 8^ου εξαμήνου), η οποία περιλαμβάνει καταγραφή του προφίλ μαθητών με διαφορετικό γλωσσικό υπόβαθρο στην τάξη που διδάσκουν κατά την πρακτική άσκηση και μελέτη μιας δεξιότητας (π.χ. παραγωγή γραπτού λόγου) για τους μαθητές αυτούς.

 Η εργασία/παρουσίαση συμμετέχει κατά 30% στην τελική βαθμολογία. Το υπόλοιπο 70% προκύπτει από την τελική γραπτή εξέταση με θέματα που έχουν χαρακτήρα εφαρμογής.

Προτεινόμενα συγγράμματα για το ακαδημαϊκό έτος 2014-2015

• Cummins, J. 2005. Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας. Εισαγωγή-επιμέλεια Ε. Σκούρτου. Μετάφραση Σ. Αργύρη. Αθήνα: Gutenberg.
• Μητακίδου, Σ. (επιμ.) 2005. Η Διδασκαλία της Γλώσσας. Εκπαίδευση γλωσσικών μειονοτήτων. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

1. Βιβλιογραφία προς μελέτη

Αγιακλή, Χ. & Α. Χατζηδάκη 2000. Όψεις της γλωσσικής ετερογένειας στο ελληνικό σχολείο. Γλωσσικός Υπολογιστής 2. (http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko2nd/thematikes/new_print/2/1.htm)

Baker, C. 2001. Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση. Επιμέλεια για την ελληνική γλώσσα: Μ. Δαμανάκης. Αθήνα: Gutenberg.

Campbell, D. 2009. Η ανάπτυξη μαθηματικού γραμματισμού σε μια δίγλωσση τάξη. Στο J. Cook-Gumperz (επιμ.) Η κοινωνική δόμηση του γραμματισμού. Επιμέλεια-θεώρηση για την ελληνική έκδοση: Τρ. Κωστούλη. Μετάφραση: Ε. Κοτσυφού. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Carrasquillo, A. & V. Rodriguez 2002. Language Minority Students in the Mainstream Classroom. 2nd Edition. Multilingual Matters Ltd.

Κακριδή, Μ., Δ. Κατή & Β. Νικηφορίδου. 1999. Γλωσσική ποικιλία και σχολική εκπαίδευση. Γλωσσικός Υπολογιστής 1. (http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko1st/default.htm)

Κακριδή, Μ. 2000. Νόρμα, γλωσσική ποικιλία και εκπαίδευση. Γλωσσικός Υπολογιστής 2.(http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko2nd/thematikes/new_print/1/ 1.htm)

Μοσχονάς, Σ.Α., Α. Αμπάτη, Μ. Πουλοπούλου, Π. Μιχαλακοπούλου, Α. Δημητρίου. 2004. Διδακτική των γλωσσικών ασκήσεων. Παράρτημα. (http://www.media.uoa.gr/language/exercises/)

Ματσαγγούρας, Η. 2001. Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

Pappas, Ch. & L. Barro Zecker (επιμ.) 2006. Αναδομώντας τα κειμενικά είδη του σχολικού γραμματισμού. Επιμέλεια-θεώρηση για την ελληνική έκδοση: Τρ. Κωστούλη. Μετάφραση: Γ. Κουρμεντάλα. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Σκούρτου, Ε., Κ. Βρατσάλης, Χ. Γκόβαρης. 2004. Μετανάστευση στην Ελλάδα και Εκπαίδευση: Αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης – Προκλήσεις και Προοπτικές βελτίωσης. Πρόγραμμα 5. Εμπειρογνωμοσύνη. Πανεπιστήμιο Αιγαίου ΙΜΕΠΟ.  (http://old.psych.uoa.gr/~vpavlop//index.files/pdf/ddpms%20IMEPO%20immigration%20and%20education%20(Skourtou%20et%20al.).pdf)

Σκούρτου, Ε. 2000. Ο «καλός» και ο «κακός» δίγλωσσος μαθητής. Στο Σκούρτου, Ε. (επιμ.) Τετράδια Εργασίας Νάξου: Διγλωσσία. Ρόδος: Πανεπιστήμιο Αιγαίου. (www.rhodes.aegean.gr/tetradianaxou/)

Σκούρτου, Ε. 2011. Η διγλωσσία στο σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.

Τριανταφυλλίδης, Τρ. 2007. Γλωσσικές μειονότητες και μαθηματική εκπαίδευση. Στο Ετερότητα στη Σχολική Τάξη και Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και των Μαθηματικών: η περίπτωση των Τσιγγανοπαίδων. Επιμορφωτικός Οδηγός. Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. (http://isocrates.gr/content_files/tsigganopaides/EpimorfOdigosTsigganopaides-kefalaio7.pdf)

Τσιπλάκου, Σ. & Ξ. Χατζηιωάννου 2010. Η διδασκαλία της γλωσσικής ποικιλότητας: μια διδακτική παρέμβαση. Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 30. Θεσσαλονίκη: ΙΝΣ. 617-629.

Φραγκουδάκη, Α. 2003. Γλώσσα του σπιτιού και γλώσσα του σχολείου. Κλειδιά και Αντικλείδια. Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων 2002-2004. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-Πανεπιστήμιο Αθηνών. (www.kleidiakaiantikleidia.net)

Ψάλτου-Joycey, Α. (συντον.) 2008. Στρατηγικές μάθησης και διδακτικές προτάσεις. Ολοκληρωμένες προτάσεις διδασκαλίας των τεσσάρων δεξιοτήτων για την ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα. (http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/education/proposals/index.html)