Κοινωνιογλωσσολογία (Ανοιχτό μάθημα)

Διδάσκων: Γιώργος Ανδρουλάκης

Ο Γιώργος Ανδρουλάκης πραγματοποίησε προπτυχιακές σπουδές γλωσσολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1985 ως το 1989 και μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνιογλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο Paris 7 από το 1990 ως το 1995, οπότε ανακηρύχθηκε διδάκτορας για τη διατριβή του "Κοινωνιογλωσσολογική ανάλυση της εναλλαγής κωδίκων μεταξύ ελληνικής και γαλλικής γλώσσας στο Παρίσι", η οποία τιμήθηκε με τον έπαινο της εξεταστικής επιτροπής. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, έλαβε υποτροφίες από το Ι.Κ.Υ., τη Γαλλική Κυβέρνηση και τα ιδρύματα Παπαδάκη, Ωνάσειο και Βαρδινογιάννειο.

Δίδαξε γλωσσολογία, κοινωνιογλωσσολογία και διδακτική της γλώσσας στα Πανεπιστήμια Paris 7, Θεσσαλίας και Αιγαίου, με συμβάσεις από το 1994 ως το 2000, ενώ έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στα γαλλικά Πανεπιστήμια Caen και Maine. Το 2000 εξελέγη Λέκτορας στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 2004 Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμες επιστημονικές εργασίες σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους με κριτές, στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, στα πεδία της κοινωνιογλωσσολογίας και της διδακτικής της γλώσσας, και έχει συγγράψει πέντε τόμους διδακτικού υλικού στο Ε.Α.Π.

Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του εστιάζονται ιδιαίτερα σε ζητήματα επαφής γλωσσών, στάσεων απέναντι στη γλώσσα και γλωσσικής πολιτικής, στην ανάλυση του αθλητικού και διαφημιστικού λόγου και στη διδακτική της γλώσσας με βάση επικοινωνιακές δραστηριότητες.

Υπήρξε υπεύθυνος πολλών ερευνητικών προγραμμάτων ευρωπαϊκής συνεργασίας για τη διδακτική της γλώσσας και έχει μετακληθεί επανειλημμένως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Σύγχρονων Γλωσσών ως εμπειρογνώμονας και αξιολογητής γλωσσικών δράσεων και προγραμμάτων.

Ο Γιώργος Ανδρουλάκης ανακηρύχθηκε Αναπληρωτής Καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το 2009, στο γνωστικό αντικείμενο «Κοινωνιογλωσσολογία και οι εφαρμογές της στη διδακτική πράξη». Τέλος, την ίδια χρονιά έγινε διευθυντής του Εργαστηρίου Μελέτης, Διδασκαλίας και Διάδοσης της Ελληνικής Γλώσσας (ΕΜΔΔΕΓ, http://greeklanglab.pre.uth.gr/).

Περιεχόμενο του μαθήματος:

Ορισμένα από τα θέματα και οι κυριότερες από τις έννοιες που προσεγγίζονται στο μάθημα είναι:

• Η μελέτη της γλώσσας από τη σκοπιά της κοινωνιογλωσσολογίας.
• Το πεδίο έρευνας της  κoινωνιογλωσσολογίας.
• Η γλωσσική ποικιλότητα (οριζόντια και κάθετη).
• Λειτουργικές ποικιλίες.
• Περίσταση επικοινωνίας.
• Διμορφία και γλωσσικό ζήτημα στην Ελλάδα.
• Διγλωσσία, πολυγλωσσία και επαφή γλωσσών.
• Γλωσσικές πολιτικές, γλωσσικός σχεδιασμός.
• Οι γλωσσικές στάσεις και η έρευνά τους.
• Κοινωνιογλωσσολογία και σχολείο: γλωσσική ανισότητα, ανεπάρκεια, ασυνέχεια.
• Κριτική προσέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας: εφαρμογές.

Σκοπός του μαθήματος: 

Το μάθημα αποβλέπει στην εξοικείωση και την ευαισθητοποίηση των φοιτητών για ζητήματα που εντάσσονται στο ευρύ πλέγμα σχέσεων της γλώσσας και της κοινωνίας, στο πεδίο δηλαδή της κοινωνιογλωσσολογίας. Αφού διερευνηθεί η θέση της κοινωνιογλωσσολογίας ως «αντι-γλωσσολογίας» αλλά και τα σημεία συνάντησής τους, η προσοχή θα επικεντρωθεί στην επίγνωση για θέματα γλωσσικής ποικιλότητας, γλωσσικής αλλαγής, γλωσσικής επαφής και γλωσσικών πολιτικών, καθώς και για τις συνέπειες που έχουν οι αρχές και τα συμπεράσματα της σύγχρονης κοινωνιογλωσσολογίας για τη διδακτική πράξη.

Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι:

Σεμινάρια, με ομαδική και ατομική συμμετοχή των φοιτητών σε μελέτες περίπτωσης και δραστηριότητες εμπέδωσης και εφαρμογής, παρουσιάσεις (προαιρετικών) εργασιών, χρήση οπτικοακουστικού υλικού (μαρτυρίες, διαδίκτυο, DVD, CD).

Μέθοδος αξιολόγησης:

Γραπτή εξέταση ανοικτού τύπου (80%), προαιρετικές εργασίες ή δραστηριότητες προόδου μέσα στο εξάμηνο (20%).

Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:

• Ανδρουλάκης, Γ. (2008). Οι γλώσσες και το σχολείο. Στάσεις και κίνητρα των μαθητών σε δύο ελληνικές ζώνες,στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής κοινωνιογλωσσικής έρευνας. Αθήνα: Gutenberg.
• Αρχάκης, Α. & Μ. Κονδύλη (2002). Εισαγωγή σε ζητήματα κοινωνιογλωσσολογίας. Αθήνα: Νήσος.
• Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη δίγλωσση εκπαίδευση και τη διγλωσσία. Αθήνα: Gutenberg (μτφ. Α. Αλεξανδροπούλου).
• Hamers, J. & M. Blanc (2000). Bilinguality and Bilingualism. Cambridge: Cambridge University Press.
• Holmes, J. (2001). An Introduction to Sociolinguisics. London: Logman.
• Καραντζόλα, Ε. & Α. Φλιάτουρας (2004). Γλωσσική αλλαγή. Αθήνα: Νήσος.
• Κοιλιάρη, Α. (2005). Πολυγλωσσία και γλωσσική εκπαίδευση. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
• Κωστούλα-Μακράκη, Ν. (2001). Γλώσσα και κοινωνία: βασικές έννοιες. Αθήνα: Μεταίχμιο.
• Μικρός, Γ. (2009). Η ποσοτική ανάλυση της κοινωνιογλωσσολογικής ποικιλίας. Θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Μεταίχμιο.
• Μπασλής, Γ. (2000). Κοινωνιογλωσσολογία. Μικρή εισαγωγή. Αθήνα: Γρηγόρης.
• Σελλά-Μάζη, Ε. (2001). Διγλωσσία και κοινωνία. Η κοινωνιογλωσσολογική πλευρά της διγλωσσίας. Η ελληνική πραγματικότητα. Αθήνα: Προσκήνιο.
• Τσιτσιπής, Λ. (2004). Από τη γλώσσα ως αντικείμενο στη γλώσσα ως πράξη. Αθήνα: Νήσος.
• Wardhaugh, R. (1999). An Introduction to Sociolinguistics. London: Blackwell.
• Χριστίδης, Α. Φ. (1999). Γλώσσα, πολιτική, πολιτισμός. Αθήνα: Πόλις.