Από το γραμμόφωνο στο DVD: Ιστορία των οπτικοακουστικών τεχνολογιών στον 20ό αι.

Στην ενότητα αυτή συζητάμε τρεις βασικές θεωρητικές έννοιες, στη βάση των οποίων μπορεί να συγκροτηθεί μια κοινωνική ιστορία του ήχου. Επιπλέον, έμφαση δίνεται στην μετάβαση από το ‘αρχαίο’ στο ‘μοντέρνο’ καθεστώς ακρόασης και αρχίζουμε να συζητάμε τις ιστορικές προϋποθέσεις αυτής της μετάβασης, με πρώτη αυτή της μηχανικής μετατροπής του ήχου σε διαφορετική υλική μορφή.

Λέξεις κλειδιά: Ηχητικό κύκλωμα, ηχοτοπίο, καθεστώς ήχων, επανεκπαίδευση των αισθήσεων, μετατροπή του ήχου σε μη ακροάσιμη υλικότητα.

Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε συσκευές φωνοαυτογράφων στο β’ μισό του 19^ου αιώνα. Οι μηχανές αυτές συζητιόνται ως απόπειρες μηχανικής οπτικοποίησης του ήχου, οι οποίες προκύπτουν από την απαράμιλλη αισιοδοξία της εποχής πως τα σώματα κι ήχοι τους μπορούν να ελεγχθούν με τα καινούργια εργαλεία της γνώσης και να επανοργανωθούν στο πρότυπο των μηχανών.

Λέξεις κλειδιά: Φωνοαυτογράφος, Scott, Bell, Blake, γραφή του ήχου, εξίσωση Chladni, τεχνολογίες σωματικής συμμόρφωσης, Πυγμαλίων.

Στην ενότητα αυτή οι πρώτες μηχανικές προσπάθειες καταγραφής και αναπαραγωγής των ήχων συζητούνται ως τεχνολογίες πρόσθεσης. Οι τεχνολογίες αυτές προκύπτουν καθώς σταδιακά εγκαθιδρύεται μια νέα ιατρική γνώση που βλέπει το σώμα ως μηχανή με εξαρτήματα, την ίδια στιγμή που εκδηλώνονται οράματα ‘κοινωνικής μηχανικής’, σύμφωνα με τα οποία τεχνολογίες και πολιτικές διαχείρισης μπορούν πλέον να εφαρμοστούν πάνω στο κοινωνικό σώμα του ύστερου 19^ου αιώνα.

Στη συνέχεια συζητάμε την έλευση του τηλεγράφου: αναλύουμε την τεχνολογική του λογική και επιμένουμε στην δικτυακή τοπολογία του.

Λέξεις κλειδιά: Τεχνολογίες πρόσθεσης, κοινωνική μηχανική, τηλέγραφος, δίκτυο.

Στην ενότητα αυτή, με αφορμή την εξέλιξη του τηλεγράφου μετά τη δεκαετία του 1840, συζητάμε την ανάδυση ενός νέου ιστορικού υποκειμένου. Πρόκειται για τους νέους ‘επαγγελματίες των ήχων’, οι οποίοι εκπαιδεύονται να παράγουν αξία, κεφάλαιο, δύναμη και κύρος απόμονώνοντας, κρυπτο- και από-κρυπτογραφώντας και ερμηνεύοντας ήχους που παράγονται από μηχανές.

Στη συνέχεια αναλύουμε τους χώρους δράσης των παραπάνω υποκειμένων: χώρους ηχητικής απόμόνωσης αλλά ταυτόχρονα και χώρους μαζικής συνεύρεσης.

Λέξεις κλειδιά: Τηλέγραφος, στηθοσκόπιο, ‘alone together’, γραμμόφωνο, ακουστικά, τεχνολογίες ηχητικής απομόνωσης και συνακρόασης.

Στην ενότητα αυτή συζητάμε για το ραδιόφωνο ως την πρώτη τεχνολογία του ήχου στον εικοστό αιώνα, η οποία έρχεται να ολοκληρώσει το πρόγραμμα παραγωγής ιδιωτικών ακουστικών χωροχρόνων όπου ο καθένας ακούει ‘μόνος μαζί με άλλους’.

Η συζήτηση ξεκινά από το χρονικό διάστημα 1895-1920. Αναλύουμε τον ραδιοτελέγραφο και επιμένουμε στην υπαγωγή του στην πολιτισμική πρωτοκαθεδρία του εξηλεκτρισμού. Στη συνέχεια παρακολουθούμε την είσοδο της συσκευής σε κρίσιμα δημόσια πεδία καθώς και την έναρξη των συγκρούσεων μεταξύ στρατιωτικών, αστών και ιδιωτικών εταιρειών για τον έλεγχο των ραδιοσυχνοτήτων στις Η.Π.Α.

Λέξεις κλειδιά: Ιδιωτικοί ακουστικοί χωρο-χρόνοι, ραδιοασύρματος, ραδιοσυχνότητες, Marconi, Radio Act, AΠΠ.

Στην ενότητα αυτή συζητάμε την πρώτη δεκαετία της ζωής του ραδιοφώνου (1920-1929). Επιχειρούμε να κατανοήσουμε την νέα τεχνολογία ως μια χαμαιλεοντική τεχνολογική παρουσία, η οποία προσπαθεί κάθε φορά να χωρέσει σε χώρους, χρόνους και υλικότητες που προϋπάρχουν αυτής.

Με τον τρόπο αυτό προσπαθούμε να εμβαθύνουμε στην ανάδυση της πρώτης ουσιαστικά μαζικής τεχνολογίας του εικοστού αιώνα, μιας τεχνολογίας που έρχεται να επαναδιεκδικήσει με νέους όρους παλαιούς τόπους της καθημερινότητας: την μεσοαστική οικία, τον κόσμο των συσκευών / κουτιών, αλλά και τον κόσμο των μηχανών που ήδη παράγουν ήχο (μουσικά όργανα, γραμμόφωνο).

Λέξεις κλειδιά: Τεχνολογικός αλλομορφισμός, ραδιόφωνο, RCA, Radiola

Στην ενότητα αυτή συζητάμε το ραδιόφωνο ως την πρώτη εκτατική τεχνολογία του εικοστού αιώνα· μια τεχνολογία η οποία από την πρώτη στιγμή της διάδοσής της επιχειρεί διαρκώς να διευρύνει τον ορίζοντα κατανάλωσής της· μια τεχνολογία που ενσωματώνει διαρκώς στον πολιτισμικό της ορίζοντα ολοένα και περισσότερους κοινωνικούς χώρους, συλλογικούς και εξατομικευμένους χρόνους αλλά και διαφορετικά υποκείμενα.

Δίνουμε έμφαση στην περίοδο της οικονομικής ύφεσης, στη διάρκεια της οποίας ο εκτατικός χαρακτήρας της συγκεκριμένης τεχνολογίας επιμένει, σε αντίθεση με μια σειρά άλλους τεχνολογικούς και πολιτισμικούς τομείς, οι οποίοι γνωρίζουν μεγάλη καθίζηση.

Λέξεις κλειδιά: Ραδιο-μουσικό κουτί, μεσοπόλεμος, οικονομική ύφεση, εκτατική τεχνολογία, ‘ραδιοχώρα του παραμυθιού’.

Στην ενότητα αυτής αναλύουμε τους βασικούς λόγους για τους οποίους το ραδιόφωνο γίνεται στον Μεσοπόλεμο το αντικείμενο μιας πρωτόφαντης ιστορικά, μαζικής επιθυμίας:

Επιτρέπει ένα εξατομικευμένο βλέμμα που αισθάνεται επαρκές να βλέπει τον κόσμο μέσα από την ασφάλεια του ιδιωτικού του χωροχρόνου· ένα βλέμμα πλασμένο από παράλληλες τεχνολογίες απομόνωσης και συμπίεσης ικανές να τοποθετήσουν τον εαυτό στον κόσμο. Αστοί και στη συνέχεια μικροαστοί γίνονται πολύ γρήγορα κοινωνοί αυτής της επιθυμίας.

Μεταμορφώνεται στην πρώτη ιστορικά τεχνολογία, η οποία επιτρέπει σε μεγάλη έκταση την συμπίεση χώρου, χρόνου και νοήματος και την εξατομικευμένη ιδιοποίηση αυτών των συμπιεσμένων ενοτήτων.

Λέξεις κλειδιά: Ηχητική συμπίεση, ηχοσύνολο.

Στην ενότητα αυτής ολοκληρώνουμε τη συζήτηση για την παραγωγή υποκειμενικότητας στον μεσοπολεμικό κόσμο του ραδιοφώνου. Αναζητούμε τις κρίσιμες στρατηγικές του ακούειν μέσα από μια μαζική τεχνολογία του ήχου: ανασύσταση κοινωνικών δικτύων ακόμα πιο ισχυρά από τα καταπρόσωπον δίκτυα, τοποθέτηση του εαυτού σε ένα εθνικό, υπερτοπικό δίκτυο ακόμα μεγαλύτερης ισχύος, αναγνωρισιμότητας και πρόσβασης, μετατροπή εντέλει του εαυτού σε επίκεντρο ενός μαζικοποιημένου πλέον πολιτισμού του ήχου.

Λέξεις κλειδιά: Ηχητική υποκειμενικότητα, στούντιο.