ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ - Super Paradise: Αναπλάθοντας τον Παράδεισο

Ο υπότιτλος του εργαστηρίου Αναπλάθοντας τον παράδεισο αντιγράφει τον ελληνικό  τίτλο ενός βιβλίου του Edmund Keeley (πρωτότυπο: Inventing Paradise) που αφηγείται τις συνθήκες στις οποίες πλάστηκε η κυρίαρχη ιδέα της ελληνικότητας πριν 75 περίπου χρόνια. Η εφεύρεση αυτή έμελλε να καθορίσει τον συλλογικό αυτοπροσδιορισμό της χώρας σε τέτοιο βαθμό ώστε σήμερα να θεωρείται εν πολλοίς αυτονόητη.

Το σχεδιαστικό αντικείμενο του μαθήματος είναι μια μικρή τουριστική εγκατάσταση σε οικόπεδο επιλογής των σπουδαστών. Η επιλογή του προγράμματος, του οικοπέδου και η εξέλιξη του σχεδιασμού θα γίνει μέσα από μα διαδικασία συζήτησης στη βάση του προβληματισμού του μαθήματος και σε αναφορά στα συγκεκριμένα κείμενα της βιβλιογραφίας. Η συζήτηση θα καταγραφεί σε ένα ελάχιστο κείμενο- θέση της κάθε ομάδας (max 150 λέξεις). Κείμενα και projects θα συρραφτούν στο τέλος του εξαμήνου με στόχο να σκιαγραφήσουν μια συλλογική προβληματική πάνω στο ζήτημα.

Ο δημόσιος προβληματισμός για το ελληνικό φυσικό και αστικό τοπίο παραμένει προσηλωμένος σε έναν παρελθόντα κόσμο ιδεών, σχεδιασμών και αντιπαραθέσεων, σε ένα προηγούμενο παράδειγμα και φαίνεται να επικαλείται νοσταλγικά ένα παραδείσιο παρελθόν όπου κυριαρχούσαν η υπαίθρια ζωή, η μικροκλίμακα και η κάθε λογής οικειότητα.

Αυτό το υπαίθριο παράδειγμα είχε πολλούς λόγους να μεσουρανεί για ένα πολύ μακρύ χρονικό διάστημα. Η κυριότερη αιτία της εξαιρετικής του μακροβιότητας και  της επιρροής του έγκειται στη μεγαλοφυΐα της σύλληψής του:  Κατάγεται από την εκπληκτική σύνθεση της έννοιας της ελληνικότητας από τη λογοτεχνική γενιά του '30. Ένα μέρος αυτής της σύνθεσης δόκιμα ερμηνεύθηκε από τους αρχιτέκτονες ως επίκληση ενός υπέροχου σχεδόν υπαίθριου βίου, φτωχού πλην τίμιου, μα συγχρόνως εξαιρετικά εκλεπτυσμένου πολιτιστικά και εξελιγμένου ιστορικά. Αν και κάπως απλουστευτική, η ερμηνεία αυτή αποτέλεσε τη γόνιμη ιδεολογική βάση, το κυρίαρχο επιστημολογικό παράδειγμα πάνω στο οποίο η ελληνική αρχιτεκτονική κινήθηκε έκτοτε, ενίοτε αντιθετικά αλλά πάντα σε αναφορά με τα ζητήματα που τοποθετούνταν στα πλαίσιά του.

Το παράδειγμα αυτό όχι μόνο έφερνε σε διάλογο τη σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή με την τοπική παράδοση, αλλά και μπορούσε να συνδέσει αυτή την παραγωγή με τις σημαντικότερες κεντρικές διεθνείς αναζητήσεις και τάσεις. Συγχρόνως αντανακλούσε το άγχος απέναντι στην μητρόπολη ενός, κατά καταγωγή, μη αστικού πληθυσμού.

Σήμερα αρκετές από τις συστατικές συνθήκες αυτής της σημαντικής σύλληψης έχουν παρέλθει. Κυριότερα, όμως, η ίδια η επικράτηση και η εξάπλωση του οράματος αυτού επέφεραν την έκπτωση της αξίας του: όπως κάθε πλεονάζων πόρος απαξιώνεται, έτσι κι αυτό πέρασε σταδιακά στην ευρεία κατανάλωση και τέλος στο γνώριμο ευτελισμό του τρέχοντος ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Η οικονομική χρεωκοπία του κράτους το 2010 δείχνει να καθαρίζει οριστικά το πεδίο προς μια πλήρη αποκαθήλωση αυτής της εύθραυστης πλέον σύνθεσης.

Το εργαστήριο θα καταπιαστεί με την πιθανότητα να διερευνηθούν σχεδιαστικές αναθεωρήσεις, ανασυνθέσεις και εκ νέου επινοήσεις του παραδειγματικού χωρικού χαρακτήρα του "παραδείσου".

Edmund Keeley, Αναπλάθοντας τον παράδεισο: Το ελληνικό ταξίδι 1937-1947, μετάφραση Χρύσα Τσαλικίδου, Εξάντας, 1999

Urbain, Jean - Didier, Στην ακροθαλασσιά : η μεταμόρφωση του ταξιδιώτη σε παραθεριστή, μετάφραση Τίνα Πλυτά, Εκδόσεις Ποταμός