Ποια πολιτική για την Ανώτατη Παιδεία;

• Tweet
• Pin It

Του Νικόλαου Κυριαζή (*)

Το κείμενο που ακολουθεί έχει ως αφορμή τη νέα αντιπαράθεση του Υπουργείου Παιδείας με τα ανώτατα ιδρύματα που ξεκίνησε με την απαίτηση του Υπουργείου για απολύσεις διοικητικού προσωπικού.                                                            Προκαταρτικά, θέλω να τονίσω, πως για το θέμα των απολύσεων δεν ευθύνεται η τρόικα, δηλαδή η τρόικα θέτει μόνο συνολικούς αριθμούς περιορισμού της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, και καλώς γιατί εξακολουθεί να είναι υπερτροφικός, αλλά αφήνει την εξειδίκευση στην κυβέρνηση. Δεν ήταν δηλαδή απαίτηση της τρόικα ούτε οι απολύσεις διοικητικών ούτε σχολικών φυλάκων, ούτε δημοτικής αστυνομίας.                                                                                       Επίσης, κάθε καλοπροαίρετος που γνωρίζει, και λίγο τα των πανεπιστημίων, πρέπει να αναγνωρίσει ότι και εδώ πράγματι έγιναν προσλήψεις με πελατειακά κριτήρια. Το παράξενο θα ήταν να μην έχει συμβεί αυτό. Τα ανώτατα και ανώτερα ιδρύματα δεν λειτουργούν σε πολιτικό ή θεσμικό κενό. Σε ένα κράτος και μια κοινωνία λοιπόν που λειτουργούσε σε μεγάλο βαθμό με βάση πελατειακές σχέσεις, το εκπληκτικό θα ήταν να μη είχαν περάσει και στα πανεπιστήμια. Ακόμη περισσότερο, όταν ο προηγούμενος νόμος της πρώτης οκταετίας του ΠΑΣΟΚ, έδωσε ποσοτική εκπροσώπηση στις εκλογές των πρυτανικών αρχών και στους διοικητικούς υπαλλήλους, κίνητρο δηλαδή για ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων. Ευτυχώς, ο νόμος Διαμαντοπούλου κατήργησε τον παλιό.                                                                    Θεωρώ επίσης το ότι σχέδιο “Αθηνά” για την κατάργηση-συγχώνευση πανεπιστημίων και τμημάτων ήταν ως γενική αρχή σωστός, γιατί ο κατακερματισμός σε πολλές πόλεις, αλλά και η δημιουργία “παράξενων” ειδικοτήτων τμημάτων που οι φοιτητές τους ήταν πολύ αμφίβολο πως θα έβρισκαν απασχόληση μετά το πτυχίο τους, ήταν υπερβολικός. Εκεί όμως που πρέπει να ασκηθεί έντονη κριτική στο Υπουργείο Παιδείας είναι ο τρόπος που έγιναν μερικά από τα παραπάνω: Το Υπουργείο ακολουθεί μιας οθωμανικής έμπνευσης πολιτική “φιρμανιών” χωρίς ουσιαστικά να λαμβάνει υπόψη του τις πραγματικές ανάγκες των ΑΕΙ-ΤΕΙ και συχνά με κριτήρια, ακόμα και τώρα, τις πελατειακές σχέσεις.                                                     Πρώτο παράδειγμα: Το Υπουργείο αύξησε χωρίς βέβαια να ρωτήσει τη γνώμη μας, τον αριθμό εισακτέων στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας από 170 σε 190, που ανεβάζει τον συνολικό αριθμό με κάποιες κατηγορίες που συμπαρασύρει, στους 200, αύξηση 12%, χωρίς πρόνοια για καμία ανάλογη αύξηση χρηματοδότησης, δημιουργίας νέων υποδομών κλπ. Φαίνεται πως το Υπουργείο, και ο Υπουργός κ. Αρβανιτόπουλος με την πείρα του ως καθηγητού του Παντείου, θεωρούν πως όταν οι φοιτητές παρακολουθούν τις παραδόσεις όρθιοι  ή καθισμένοι στο πάτωμα, εντείνεται η προσοχή τους! Φαίνεται επίσης πως θεωρούν, πως στην παρούσα φάση, που η ανεργία των νέων ξεπερνά το 55%, χρειάζονται πρόσθετοι άνεργοι πτυχιούχοι. Παράδειγμα δεύτερο: Το Πανεπιστήμιο Αν. Στερεάς Ελλάδας, που καταργήθηκε, διέθετε δυο μόνο Τμήματα, Εφαρμοσμένων Οικονομικών στη Λειβαδιά, και Πληροφορικής Βιολογίας στη Λαμία. Το μεν Οικονομικών ενσωματώθηκε στο Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου (νομίζω ορθολογικά) με κατάργηση της υποδομής κλπ στη Λειβαδιά και ανάλογη εξοικονόμηση πόρων.                        Το Τμήμα Πληροφορικής της Λαμίας, ενσωματώθηκε στο Θεσσαλίας, αλλά παραμένει σε λειτουργία στη Λαμία (φαίνεται πως ακαδημαϊκά η Θεσσαλία επεκτείνεται και στη Στερεά Ελλάδα!) με ότι αυτό συνεπάγεται για το λειτουργικό κόστος. Γιατί; Απλά, γιατί ο Υπ. Αναπληρωτής Οικονομικών κ. Χ. Σταικούρας, ο οποίος δεν κουράζεται να κάνει κήρυγμα για φορολογική συνείδηση, εξοικονόμηση κλπ., τυγχάνει να είναι ισχυρός στην ΝΔ και τυγχάνει να είναι βουλευτής Φθιώτιδας, και δεν θέλησε να συγκρουστεί με την πελατειακή του βάση στη Λαμία.             Εκείνο όμως που θεωρώ ότι εξόργισε την μεγάλη πλειοψηφία της πανεπιστημιακής κοινότητας είναι η υποκρισία, η ανηθικότητα και ο εμπαιγμός από μέρους της, γιατί ζητά από τα ΑΕΙ—ΤΕΙ, την απόλυση, οριζόντια όπως πάντα ως εύκολη λύση, διοικητικών υπαλλήλων, όταν η ίδια αποδεικνύεται ανίκανη (ή μάλλον δεν το επιθυμούσε μέχρι τώρα) να προχωρήσει στην κατάργηση-συγχώνευση οργανισμών, επιχειρήσεων κλπ. που αποτελούν την κύρια βάση πελατειακών σχέσεων, διαφθοράς και σπατάλης.                                                                                               Ο προηγούμενος υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης άλλωστε, ο κ. Μανιτάκης, αποδείχθηκε αλλεργικός σε κάθε είδους μεταρρύθμιση, όπως τον κατήγγειλε και ο διάδοχός του κ. Κ. Μητσοτάκης, που φαίνεται τουλάχιστον αποφασισμένος να προχωρήσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αμαρτωλή “ΑΓΡΟΓΗ” των υπεξαιρέσεων και της σπατάλης, με 269 εργαζομένους, όλους τοποθετημένους “πελατειακά”, με το παγκόσμιο ρεκόρ παραγωγικότητας εργασίας το 2010, 260 ευρώ ανά εργαζόμενο το έτος! Και επιπλέον, έσοδα 80.000 ευρώ, και ζημιές 25 εκ. ευρώ, η οποία τρεισήμισι χρόνια μετά το μνημόνιο συνεχίζει να παραμένει ανοικτή. Αν υπολογίσουμε ότι το “χαράτσι” της ΔΕΗ είναι κατά μέσο όρο 1000 ευρώ ανά κατοικία, αυτό σημαίνει, ότι το χαράτσι που πληρώνουν 25.000 πολίτες, πήγε για να καλύψει την ετήσια ζημιά της ΑΓΡΟΓΗΣ.                                           Αν θέλουμε να προχωρήσουμε σε μια πραγματική, ουσιαστική μεταρρύθμιση της ανώτατης παιδείας, νομίζω πως πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα: Πρώτον, όπως στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, τα ανώτατα ιδρύματα πρέπει να θέτουν τις δικές τους προδιαγραφές ως προς τον αριθμό εισακτέων, τα αναγκαία προσόντα κλπ. Δεύτερον, πρέπει να περιοριστεί ο συνολικός αριθμός εισακτέων. Ας θυμηθούμε, πως ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ ατόμων που εισάγονται στην τριτοβάθμια παιδεία είναι περίπου το 50% όσων τελειώνουν το Λύκειο, το ποσοστό στην Ελλάδα ξεπερνά το 90%, με αποτέλεσμα στο παρελθόν να εισάγονται ακόμα και με βαθμό κάτω από τη βάση, άτομα δηλαδή που πιθανόν έχουν άλλες δεξιότητες, αλλά είναι μάλλον ακατάλληλα για την τριτοβάθμια παιδεία.                                                                        Αυτό αποτελεί σπατάλη πόρων, και δημιουργία ανέργων αποφοίτων ΑΕΙ-ΤΕΙ. Τρίτο, ξανά όπως στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, πρέπει να εισαχθεί ένα ενδιάμεσο στάδιο εξετάσεων πχ., στο τέλος του 2^ου έτους (στη Γερμανία ονομάζεται Zwischenprüfung ή Vordiplom), όπου όσοι δεν το περνούν θα πρέπει να εγκαταλείψουν το πανεπιστήμιο. Τέταρτο, να διευκολυνθεί η δημιουργία Eδρών (chairs) στα πανεπιστήμια με ιδιωτική χρηματοδότηση, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο στην Ελλάδα αλλά συνηθισμένο στις περισσότερες χώρες του κόσμου, όχι μόνο τις αγγλοσαξονικές (στη Γερμανία πχ., στο πανεπιστήμιο της Ερφούρτης υπάρχει η έδρα Δημόσιας Οικονομίας Krupp).                                                                                        Τα τέσσερα σημεία δεν εξαντλούν το θέμα της πολιτικής, αλλά είναι βασικά αν επιθυμούμε πραγματική αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αν ο υπουργός κ. Αρβανιτόπουλος θέλει πραγματικά να κάνει έργο, θα έπρεπε να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα αυτό, συγκροτώντας πχ., μια επιτροπή προετοιμασίας από Έλληνες και ξένους ειδικούς που θα υποβάλλουν συγκεκριμένες προτάσεις.

(*) Ο Νικόλαος Κυριαζής είναι

Πρόεδρος στο  Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας